Koło Oświaty Ludowej
Koło czy Koła Oświaty Ludowej to nazwa pod którą kryje się kilka różnych inicjatyw w Królestwie Polskim, które jednak mają ze sobą pewne związki. Podobnie jak inne organizacje w tym czasie skupiała wewnątrz osoby o różnej proweniencji ideowej. Jego głównym zadaniem było tworzenie bibliotek ludwoych na obszarach wiejskich i dostarczanie do nich publikacji.
Spis treści
Warszawskie Koło Oświaty Ludowej (1882-1894)
W 1882 г., z inicjatywy Bolesława Hirszfelda i Mieczysława Brzezińskiego. założone zostało w Warszawie Koło Oświaty Ludowej (WKOL), które w dużej mierze zajmowało się przygotowywaniem wydawnictw "dla ludu" (pierwsza " Opowiadanie o ciekawych i pożytecznych rzeczach" podpisana Wk.Ol. pojawiła się już w 1883), próbując współpracować z Konradem Prószyńskim (co się nie udało) i przejmując jego udziały w tygodniku „Zorza" (co się udało w 1892). WKOL w 1894 roku w ramach represji po demonstracjach zwanych "kilińszczyzną" została jak inne organizacje rozbita.
Koło wydawnicze WKOL
Niezależnie od kontynuacji Kółka na Uniwersytecie (patrz dalej) dalej prowadziła działalność część dawnej grupy założycielskiej na czele z Mieczysławem Brzezińskim, działała nadal. Brzeziński, która ukierunkował swoją działalność wyłącznie na publikacje wydawnictw ludowych. Posiadała własne fundusze dzięki m. in. fundacji dr. Józefa Chwiećkowskiego, czynnej od 1884 r., a przede wszystkim dzięki zapisowi pewnych sum na działalność wydawniczą, jaki sporządził przed śmiercią Bolesław Hirszfeld nie tylko na nazwisko Brzezińskiego, ale także na ręce Stanisława Michalskiego i Stefanii Sempołowskiej
Wydawnictwo książkowe, oraz wydawanie Zorzy było kontynuowane jeszcze na początku XX wieku
Kobiece Koło Oświaty Ludowej
Równolegle do WKOL i jego kontynuacji działało w Warszawie Kobiece Koło Oświaty Ludowej, które prowadziło działalność samodzielnie i......
Koło Oświaty Ludowej (1894-1898)
Działalność koła na Uniwersytecie reaktywował student medycyny Jan Załuska (w {2} mówi się o Zdzisławie Kowalskim) wspierany przez absolwentów będących członkam WKOL. Trzon nowo tworzącej się organizacji stanowiła łomżyńska grupa młodzieży na Uniwersytecie. Nawiązano kontakty z Centralnym Komitetem Kółek Gimnazjalnych i uczniami Szkoły Sztygarów w Dąbrowie Górniczej, Szkoły Rolniczej w Puławach i szkół warszawskich. W sumie założono ok 100 bibliotek
Fundusze na działalność oświatową KOL na Uniwersytecie zdobywało poprzez ulgi finansowe przy zakupie „Zorzy" oraz książek w zaprzyjaźnionych księgarniach, sprzedaży przemycanych z zaboru austriackiego publikacji, korzystało też ze stałego wsparcia Bratniej Pomocy, która już od lat osiemdziesiątych wpłacała po 5 kop. miesięcznie od każdego członka na cele oświatowe, pobierano składki i prowadzono także szereg indywidualnych akcji w celu zgromadzenia funduszy.
W 1898 roku nastąpiły aresztowanie, ale z uwagi na bardzo luźną strukturę i w większości dobrą postawę zatrzymanych, nie sięgnęły głęboko.
Koło Oświaty Ludowej (1898-1905)
Na Uniwersytecie Koło reaktywowane zostało przez kolejnego studenta medycyny Ryszarda Szerypo i funkcjonowało co najmniej do 1902 r., gdy kończył studia. Działały też organizacje KOL w niektorych szkołach, w tym Szkole Technicznej im. Wawelberga i Rotwanda. Kontynuacją były Ludowe Koła Oświaty działające w ramach Polskiego Związku Ludowego, które sygnowało powstanie Związku Towarzystw Samopomocy Społecznej . {1} LESZEK ZASZTOWT Z DZIEJÓW TAJNEJ DZIAŁALNOŚCI OŚWIATOWEJ STUDENTÓW CESARSKIEGO UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO. KOŁO OŚWIATY LUDOWEJ (1894—1898) Rozprawy z dziejów oświaty t. XXX/87
