Tekst źródłowy strony Megadle Jesomim

Stowarzyszenie Domu Sierot Żydowskich Beth Megadle Jesomim /Megadle Jesonim Stowarzyszenie Zakładu Wychowawczego Sierot Żydowskich im. Róży Rockowej 

=Historia=

na podstawie (jeśli nie zaznaczono inaczej) Grzegorz Siwor Enoszijut Opowieść o [[Dawid Kurzmann|Dawidzie Kurzmannie]] Kraków 2014

==Pod rządami kobiet==

1847 powstaje [[Stowarzyszeniem Kobiet dla Ochrony Sierot Izraelickich]],  w Krakowie. {3}

1864 pierwszy statut(w języku niemieckim) Stowarzyszenie Kobiet  ku wychowaniu ubogich sierót /Stowarzyszenie Pań izraelickich dla Wychowania Ubogich Sierot Megadle Jesomim {1}/ członkiem zwyczajnym może być "każda osoba płci żeńskiej". Rządy w placówce sprawowały, "w myśl określonych ponad pół wieku wcześniej zasad" (?) wyłącznie kobiety. Dora Fränkel, rabinowa Cypora Horowitz, Fani Schenker. Trwa tak do lat 20-tych XX wieku. W tym czasie zadłużona placówka jest bliska zamknięcia. 

1918 (być może po ewakuacji do Mikulowa {s. 61} stan placówki był tak trudny, że stary rząd musiał ustąpić i zgodzić się na reformy. Do Wydziału (zarządu) weszła m.in. [[Róża Rock]] (zm. 1926), której organizacja w dużej mierze zawdzięcza renesans.

==Czas przemian==

1922 zmieniono nazwę Stowarzyszenie Domu Sierot Żydowskich Beth  Megadle Jesomim /Megadle Jesonim Stowarzyszenie Zakładu Wychowawczego Sierot Żydowskich im. Róży Rockowej  – ul. Dietla 64, prezes Rafał Landau  {1}/ i statut(otwierając się na mężczyzn).  Wiceprezesami zostali Samuel Lebenheim i doktor Rafał Landau, a [[Dawid Kurzmann]] zastępcą skarbnika. 

1924 rozbudowuje się budynek na Dietla 64, 

1925 w otrzymanej w spadku po bp. Józefie Kempfie kamienicy na Bonerowskiej 10 utworzono bursę, w której dziewczęta mogły mieszkać i uczyć się zawodu. Chłopcy trafiali do Bursy Rękodzielniczej Sierot Żydowskich [[Stowarzyszenie Rękodzielników Żydowskich Szomer Umonim|Stowarzyszenia Rękodzielników Żydowskich Szomer Umonim]]

W 1936 roku Amalia Wasserberger przekazala mu w testamencie budynek przy ul. Krakusa 8 ("na wieczne czasy sierotom żydowskim"). W tym samym roku zalożono tam sierociniec. {2)

w 1939 majątek (szacowano, że zapasy wystarczyłyby na 2-3 lata funkcjonowania placówki):
* 4 kamienice Dietla 64, Strzeleckiej 17, Bonerowskiej 10, Krakusa 8
* 50 tys. zł. na rachunku bieżącym
* ok 150 tys. zł. w nienaruszalnym funduszu rezerwowym

==Czas zbrodni==

W czasie okupacji Najpierw scalono bursy [[Stowarzyszenie Rękodzielników Żydowskich Szomer Umonim|Stowarzyszenia Rękodzielników Żydowskich Szomer Umonim]], a następnie przyłączone je do sierocińca by ostatecznie
wszystkie placówki (sierociniec przenosił się 4 razy) w 1942 znalazły się w budynku przy Józefińskiej 41. 28 października młodsze dzieci wrzucono do koszy i wywieziono na kaźń za miasto, starsze pomaszerowały z wychowawcami na stację Płaszów, a potem pociągami do Bełżca. 

W 1948 r. decyzją administracyjną zlikwidowano stowarzyszenie, a dwa lata później zaczęto przejmować jego majątek. {2}

==Przypisy==

{1} [https://sztetl.org.pl/en/towns/k/512-krakow/101-organizations-and-associations/81404-organizacje-zydowskie-w-krakowie-do-1939-r Organizacje żydowskie w Krakowie do 1939 r.]

{2} [https://www.photoblog.pl/przewodnikpokrakowie/9282065/sieroty_zydowskie.html zob. sieroty_zydowskie]

{3} [http://majtra.blogspot.com/2009/12/architektura-krakow-ul-dietla.html zob. architektura-krakow-ul-dietla]

[https://polona.pl/item/sprawozdanie-za-lata-1935-1937-sprawozdanie-za-lata-1935-36-i-1936-37-wyd-1937,ODMzMjQ5Mjk/23/#info:metadata Sprawozdanie za lata 1935/36 i 1936/37]

==Osoby:==

[[Anna Feuerstein]] {1891-1942)

[[Kategoria: Organizacje żydowskie]]