Tekst źródłowy strony Toruń


===Związki czeladnicze===

1434 czeladź cechu kowali ma własny statut

Barbara Orzelska-Konarska "Mistrzowie i czeladnicy. Pozycja społeczna czeladzi w cechach krakowskich w XV-XVII wieku, Warszawa 1968


===Loże Masońskie===

Ok 1721 - pierwsza w Europie Środkowo-Wschodniej organizacją o charakterze wolnomularskim było tzw. '''Czerwone Bractwo (La Confrérie Rouge)'''. Władze naczelne miały swoją siedzibę w Warszawie, zaś jedna z instancji terenowych, tzw. Rada Zakonu, mieściła się w Toruniu. 

1793 - erygowanie  loży '''Zum Bienenkorb (Pod Ulem)'''. Starania o jej założenie podjęło jeszcze przed II rozbiorem w Grosse Landesloge der Freimaurer von Deutschland w Berlinie (Wielkiej Loży Krajowej Wolnomularzy Niemiec), a w jego wyniku  formalności zmalały do minimum, m.in. nie trzeba było prosić władz polskich o zgodę na założenie loży (? ). W czasie wojny, w latach 1806 – 1807 loża zawiesiła prace, wznowiła je dopiero 30 kwietnia 1808 r. Byli w niej osoby polskiego pochodzenia. 

W czasie Księstwa Warszawskiego powstała polska loża pod nazwą '''Doskonałe Zjednoczenie''' (czasami używano nazwy francuskiej: '''De la Paraifte Union)'''. Loże po pewnym czasie popadły w konflikt, który pogłębiła decyzja  Wielki Wschód Narodowy w Warszawie zażądał od niemieckich lóż, znajdujących się na obszarze Księstwa Warszawskiego, o przejście pod polskie zwierzchnictwo, 

1811 część niemieckich wolnomularzy otworzyło w Toruniu lożę '''Zum Totenkopf (Trupia Głowa)''' podporządkowaną Wielkiemu Wschodowi Narodowemu i istniało do końca 1811 r. Większość członków loży Zum Bienenkorb nie poddała się jednak, co doprowadziło do  opieczętowania siedziby loży.

w 1815 r. loża Doskonałe Zjednoczenie przeniosła się do Włocławka, który znalazł się na obszarze Królestwa Polskiego. 

1816 r. reaktywowała się Zum Bienenkorb już na terenie zajętym ponownie przez Prusy. 

1885 r. Grosse Landesloge der Freimaurer von Deutschland powołała w Toruniu placówkę wyższych stopni wtajemniczenia – Lożę św. Andrzeja (4. i 5. stopień) pod nazwą Sedula. 

Po I wojnie światowej, większość lóż niemieckich działających na ziemiach polskich, podjęła decyzje o zakończeniu prac. Taki los ominął jednak toruńską  która jako jedna z nielicznych, 

w 1919 r. Zum Bienenkorb zarejestrowała się, jeszcze w pruskim sądzie powiatowym, jako Stowarzyszenie Loge Zum Bienenkorb. W jego statucie nie było ani słowa o wolnomularskim charakterze organizacji. W takiej sytuacji nowe władze polskie nie miały żadnych wątpliwości, co do legalności stowarzyszenia. Podobne kroki podjęła Sedula, ją również sąd zarejestrował jako Stowarzyszenie Loge Sedula. 

Sedula, która zakończyła prace pod koniec lat 20. Loge Zum Bienenkorb przetrwała do 1937

Na postawie http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,6185 i Hass 1982

==zakony==

===cysterki-benedyktynki===
http://szlakcysterski.opw.pl/?pokaz=obiekty_cysterskie&id=32&obiekt=Torun

przypuszczać należy, iż cysterki sprowadzone zostały do Torunia przez wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Hanno von Sangershausena w 1263 roku. Prawdopodobnie rezydowały one przy kościele św. Jakuba. W 1341 roku wielki mistrz Dietrich von Altenburg nadał cysterkom prawo patronatu nad kościołem św. Jakuba, probostwem i przykościelną szkołą. Patronat ten potwierdził w roku 1345 wielki mistrz zakonu Ludwik Kónig.
Na polecenie Dietricha von Altenburga, nastąpiło połączenie dwóch konwentów: cysterek i żyjących w nędzy toruńskich benedyktynek. Miało to wyprowadzić benedyktynki z biedy, gdyż cysterki uchodziły za jedno z bogatszych zgromadzeń zakonnych w Toruniu. Potwierdzając połączenie obu konwentów, Ludwik Konig przekazał patronat nie tylko nad szkołą, ale również nad probostwem i kościołem św. Jakuba, a także dobrami cysterek. Od tego momentu cysterki toruńskie pozostawały pod zarządem ksieni benedyktynek.

W połowie XIV wieku podjęto próbę założenia filii konwentu toruńskiego w Królewcu. W związku z tym, w roku 1349 wysłano pięć sióstr do Królewca, celem założenia tam nowego klasztoru cysterskiego, z którym w 1382 roku toruńskie benedyktynki weszły w konfraternię. Informacja o wysłaniu mniszek do Królewca jest ostatnią informacją na temat toruńskich Cysterek.

W 1391 roku, klasztor benedyktynek strawił pożar. Wówczas zakonnice przeniosły się do obiektu po cysterkach przy Kościele św. Jakuba. Dzięki licznym darowiznom udało się odbudować klasztor i kościół, do którego w 1410 roku zakonnice powróciły. Część mniszek pozostała na nowym miejscu, tworząc tym samym klasztor filialny. Żywot konwentu przy kościele świętego Jakuba był krótki. Na skutek zarazy panującej w II połowie XVI wieku wszystkie zakonnice wymarły i w 1579 roku kościół i klasztor przejęli ewangelicy.

Pewną ciekawostką jest fakt, iż konwent toruńskich benedyktynek związany był z Mikołajem Kopernikiem. W drugiej połowie XV wieku w klasztorach przebywały aż trzy krewne wielkiego astronoma: w 1450 roku wstąpiła do niego jego siostra Barbara, przeniesiona po kilku latach do klasztoru w Chełmnie; w 1459 roku mniszką u benedyktynek została ciotka Mikołaja - Katarzyna Peckaw, późniejsza ksieni w Chełmnie, zaś w 1475 roku benedyktyński habit przyjęła przyrodnia siostra astronoma Mełdzińska.

Protestanci postanowili również przejąć podupadły już nieco główny klasztor. Na skutek podstępu, przy aprobacie nic niepodejrzewającego króla Zygmunta Augusta, nie czekając na decyzję miejscowego biskupa, toruńscy rajcy wspomagani przez żołnierzy, odebrali wszystkie potrzebne im dokumenty dotyczące praw własności klasztoru. W sytuacji, gdy mniszki nie mogły już udowodnić swych praw do obiektów, protestanci bezpodstawnie odebrali im kościół, zabudowania gospodarcze i część budynku klasztornego, w którym natychmiast utworzyli przytułek dla ubogich ewangeliczek, umieszczając w nim kilkanaście kobiet. Zabudowania gospodarcze zostały rozebrane.

W sierpniu 1652 roku ksienią toruńskich benedyktynek wybrana została Dorota Jankowska. Głównym celem stało się dla niej odzyskanie wszystkich zagrabionych przez protestantów dóbr, w tym również kościoła i klasztoru św. Jakuba. Po wyczerpaniu wszelkich możliwości polubownego załatwienia sporu, rozpoczęła proces sądowy z radą miejską Torunia o zwrot kościoła i klasztoru św. Jakuba. Po uzyskaniu przychylności króla Jana Kazimierza, który wydał dekret nakazujący zwrot zagrabionego bezprawnie mienia i wobec przedłużającego się procesu oraz nieskutecznej interwencji miejscowego biskupa, ksieni Jankowskiej nie udało się jednak odzyskać kościoła.

Jej starania kontynuowała następczyni Agnieszka Wolska. W lipcu 1667 roku przybyła do Torunia trzecia komisja królewska, wsparta tym razem oddziałem wojskowym, na skutek czego protestanci jeszcze tego samego dnia przekazali świątynię i klasztor benedyktynkom. Zakonnice natychmiast przystąpiły do ich porządkowania i remontu budynku klasztornego, który ewangelicy zamienili na spichlerz. Na parterze urządzono kuchnię, na piętrze refektarz, zaś na drugim piętrze pojedyncze cele mieszalne. Obok budynku wzniesiono nowy budynek szkoły dla świeckich panien oddanych na naukę do klasztoru.

Oprócz szkoły dla panien benedyktynki prowadziły przy klasztorze szpital i przytułek dla dwunastu ubogich kobiet. Raz w tygodniu, w niedzielę, do klasztoru przychodziło z miasta dwunastu ubogich, będących pod stałą opieką sióstr. Otrzymywali oni, oprócz pożywienia, również pieniądze. Natomiast raz w roku, prawdopodobnie z okazji odpustu, zakonnice urządzały na placu obok kościoła ucztę dla wszystkich biednych z miasta.
W wyniku pierwszego rozbioru Polski Toruń znalazł się w granicach państwa pruskiego.

W 1773 roku zaborcy skonfiskowali wszystkie dobra klasztorne, płacąc konwentowi w zamian roczną rentę, która pozwalała na bardzo skromne utrzymanie obiektów i przeżycie zakonnic, wspieranych żywnością przez co pobożniejszych parafian.

W 1807 roku wojska napoleońskie, zamieniły kościół św. Jakuba na pomieszczenie dla jeńców wziętych w niewolę. Po klęsce Napoleona, w 1815 roku władze pruskie zabroniły przyjmowania do klasztoru nowicjuszek, skazując tym samym konwent na wymarcie.

Gdy w 1830 roku zmarła kolejna ksieni klasztoru, władze nie zgodziły się na wybór następnej. W trzy lata później, w marcu 1833 konwent powiadomiono o kasacie i polecono zakonnicom opuścić klasztor do 15 kwietnia. Mniszki próbowały daremnie odwołać się do króla Prus. 15 kwietnia 1833 roku zostały usunięte z klasztoru siłą. Pozostawione bez środków do życia, bez pieniędzy na podróż do innego klasztoru, schroniły się w przytułku dla ubogich. W listopadzie jedenaście zakonnic wraz z ich kapelanem przeniosło się do Żarnowca, gdzie jeszcze władze nie skasowały klasztoru.

Po kasacie toruńskiego klasztoru w jego budynku władze pruskie urządziły najpierw więzienie wojskowe, a następnie obiekt przebudowały na mieszkania. Kościół natomiast stał się wyłącznie świątynią parafialną



==Inne==
1869 powstaje [[Towarzystwo Moralnych Interesów Ludności Polskiej pod panowaniem pruskim]]