Elbląg: Różnice pomiędzy wersjami

Z MediWiki
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
 
(Nie pokazano 19 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 10: Linia 10:
  
 
==Prawa miejskie==
 
==Prawa miejskie==
−
1246 roku, uzyskała przywilej miejski na prawie lubeckim, a także znacznie większe przywileje niż sąsiednie miasta lokowane na prawie chełmińskim.
+
1246 roku, uzyskała przywilej miejski na prawie lubeckim, znacznie większe przywileje niż sąsiednie miasta lokowane na prawie chełmińskim.
  
−
Podobnie jak w innych państwach nadbałtyckich ulice wytyczono prostopadle do rzeki, a przecinająca je w poprzek ulica stanowiła rynek.  
+
Podobnie jak w innych państwach nadbałtyckich ulice wytyczono prostopadle do rzeki, a przecinająca je w poprzek ulica stanowiła rynek.
  
 
==stolica państwa krzyżackiego==
 
==stolica państwa krzyżackiego==
Linia 32: Linia 32:
 
W 1440 roku to właśnie w Elblągu powstał Związek Pruski.  
 
W 1440 roku to właśnie w Elblągu powstał Związek Pruski.  
  
−
1454 w wyniku powstania antykrzyżackiego elbląscy mieszczanie zdobyli po 5-dniowym oblężeniu zamek krzyżacki, a następnie, w obawie przed ponownym powrotem Krzyżaków, zniszczyli go.
+
1454 w wyniku powstania antykrzyżackiego elbląscy mieszczanie zdobyli po 5-dniowym oblężeniu zamek krzyżacki, a następnie, w obawie przed ponownym powrotem Krzyżaków, zniszczyli go. Według postanowień pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią w 1466 Elbląg przyznano Polsce, do której należał przez około 300 lat, aż do roku 1772.
−
 
 
−
W tym samym roku elblążanie na opanowanym zamku krzyżackim złożyli hołd królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi. W 1454 Elbląg otrzymał od króla Kazimierza Jagiellończyka wielki przywilej potwierdzający stare prawa, rozszerzający władze samorządu polskiego, zwiększający kompetencje Sądu Miejskiego i powiększający terytorium miasta niemal dwukrotnie. Miasto ponadto przejęło dotychczasowe prawa rybackie komturów, ich młyny i inne dobra. W zamian za to Elbląg czynnie uczestniczył w rozgromieniu floty Zakonu w bitwie na Zalewie Wiślanym. Według postanowień pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią w 1466 Elbląg przyznano Polsce, do której należał przez około 300 lat, aż do roku 1772. W 1483 zakończono budowę Kanału Jagiellońskiego, dzięki któremu Elbląg odzyskał połączenie wodne z rzeką Nogat. 7 lutego 1495 w Elblągu gościł król Jan I Olbracht. Od 1503 miasto było strażnikiem pieczęci Prus Królewskich, 18 stycznia 1504 do Elbląga przybył Mikołaj Kopernik. 29 maja 1535 powstało Gimnazjum Elbląskie, pierwsza w kraju szkoła średnia. W 1552 przebywał w Elblągu król Zygmunt II August, dwa lata później Wolfgang Dietmar uruchamia pierwszą w drukarnię w mieście. W 1571 król Zygmunt II August zamówił budowę pierwszego polskiego okrętu wojennego, galeonu Smok, niestety śmierć króla przerwała prace, do których nigdy nie powrócono. 10 września 1576 w Elblągu przebywał król Stefan Batory, dzięki jego decyzjom od 7 marca 1577 cały morski handel polski miał przechodzić przez Toruń i Elbląg, czyniąc tutejszy port głównym w Rzeczypospolitej[11].
 
−
 
 
−
Złoty wiek Elbląga i jego upadek
 
−
 
 
−
Elbląg w 1626 r. 10 września 1577 wybucha wojna Rzeczypospolitej z Gdańskiem, Elblążanie odpierają szturm Gdańszczan. W 1584 Anglicy otwierają w Elblągu filię przedsiębiorstwa Estland Company, która ma się zajmować handlem ze wschodem. W 1592 powstaje Biblioteka Elbląska, a w sierpniu 1601 w Domu Pod Siedmioma Szczytami zaproszona przez rajcę miejskiego Andrzeja Bartowicza angielska trupa teatralna Johna Greena odegrała pierwsze przedstawienie sztuk Szekspira w Polsce. Od 8 do 12 czerwca 1623 w Elblągu przebywał król Zygmunt III Waza[11].
 
−
 
 
−
Na skutek wojny polsko-szwedzkiej o ujście Wisły w latach 1626–1635 w mieście stacjonował szwedzki garnizon, który wycofał się z miasta po podpisaniu rozejmu w Sztumskiej Wsi. 11 lutego 1636 przebywa z wizytą król Władysław IV Waza, w 1651 odwiedził miasto jego brat Jan II Kazimierz Waza.
 
−
 
 
−
W czasie potopu wojska szwedzkie zajęły miasto 22 grudnia 1655 roku. Zniszczenia spowodowane okupacją szwedzką w latach 1656–1660 zahamowały rozwój, a towarzyszące jej zarazy wyludniły miasto.
 
−
 
 
−
W czerwcu 1698 król Polski August II na zjeździe w Jańsborku podpisał z elektorem Fryderykiem I Hohenzollernem tajny układ, na mocy którego ten drugi uzyskał zgodę na zajęcie miasta w zamian za 150 tys. talarów. Oblężenie rozpoczęte w październiku tego samego roku zakończyło się aktem kapitulacji podpisanym przez radę miejską 10 listopada. Wzburzenie polskiej opinii publicznej i zdecydowane, mimo obłudnego postępowania Augusta II, dążenie do odzyskania Elbląga, a nadto próby mediacji ze strony Danii, Szwecji i cesarza skłoniły elektora do przyjęcia propozycji rozmów dyplomatycznych. Zostały one zakończone układem z 17 grudnia 1699, który przyniósł zgodę na zwrot Elbląga Polsce pod warunkiem spłaty należności wobec elektora. Było to tylko chwilowe zwycięstwo, gdyż już w 1703 Fryderyk I Hohenzollern zajął posiadłości ziemskie Elbląga, pozbawiając miasto 50% rocznych dochodów. W 1700 powstał pierwszy majątek mieszczański, znajdował się na terenie Bażantarni, ale ostatecznie został przejęty przez Sebastiana Stolza, który wcześniej posiadał już majątek Stolzenhof. W 1703 w Elblągu przebywał August II Sas, a rok później jego następca Stanisław Leszczyński[11].
 
  
 
==zabory==
 
==zabory==
Linia 79: Linia 67:
 
===konwent beginek===
 
===konwent beginek===
 
działały w mieście już od XIII w. i związane były blisko z klasztorem dominikanów
 
działały w mieście już od XIII w. i związane były blisko z klasztorem dominikanów
 +
 +
=Szpitale=
 +
 +
==Pestbude==
 +
Fundacja dobroczynna, zajmującej się udzielaniem wsparcia najbiedniejszym mieszkańcom Elbląga. Pierwotnym celem instytucji była walka z dżumą, pustoszącą miasto w 1624 r. (stąd nazwa). Następnie organizacja ewoluowała w stronę placówki opiekuńczej – przytułku dla ubogich. Utrzymywała się z datków, darowizn, zapisów (jednym z dobroczyńców był Richard Cowle, który wsparł instytucję na mocy swojego testamentu). Fundacja posiadała też własne niewielkie grunty i kapitał.
 +
 +
Mateczki Adwentowe (Adventmütterchen) lub Kobietki Adwentowe (Adventsweiblein). Później praktyka ta została podjęta przez siostry miłosierdzia innych elbląskich szpitali. Wywodził się jeszcze z dawnych czasów, gdy w Elblągu pod auspicjami i patronatem władz miejskich funkcjonował szpital – fundacja dla 32 zadżumionych osób, biednych i pozostawionych na łasce losu. A więc w okresie adwentu, przed świętami Bożego Narodzenia siostry szpitalne wspomnianej fundacji wychodziły na ulice, a z uwagi na okres w którym prowadziły swoją akcję dobroczynną, nazwane zostały Mateczkami Adwentowymi. Później praktyka ta została podjęta przez siostry miłosierdzia innych elbląskich szpitali, z wyjątkiem Szpitala Św. Ducha, który był bogato uposażony przez miasto. Chociaż przed wojną właśnie pod patronatem tego szpitala działały „najładniejsze i najbardziej lubiane mateczki”. W latach 20-tych poprzedniego stulecia magistrat elbląski jako patron szpitala dla zadżumionych tzw. Pestbude, uznał ten zwyczaj za niepożądany i nakazał zaniechanie tej formy dobroczynności. Spowodowało to falę oburzenia mieszkańców miasta i władze chcąc nie chcąc musiały cofnąć swój niefortunny zakaz, a Mateczki Adwentowe – ku zadowoleniu wszystkich, pojawiły się ponownie na ulicach miasta.
 +
 +
=Towarzystwa=
 +
==zabory==
 +
Już podczas I rozbioru Polski w 1772 Elbląg znalazł się pod zaborem pruskim. Elbląg pozbawiony został swoich dotychczasowych przywilejów, odebrano mu prawo lubeckie, a tym samym zniesiono mu samorząd. Władze miasta zostały podporządkowane pruskim urzędnikom państwowym.
 +
 +
1828 założono Towarzystwo Przemysłowe (Elbinger Gewerbe-Vereins), które otworzyło i prowadziło Szkołę Przemysłową, której absolwentem był m.in. Ferdinand Schichau.
 +
 +
11 listopada 1918 powstała Rada Robotnicza, ale jej działalność ograniczyła się jedynie do zorganizowania kilku wieców.
 +
 +
==Loże masońskie==
 +
 +
po zaborach powstały trzy w Elblągu
 +
Constantia sur gekróntin Eintraćht (119 br.)
 +
 +
 +
{| cellspacing="2"
 +
|width=800|
 +
[[Plik:Loża Constantia ok 1910.jpg|thumb|800px|left|]]
 +
|width=400|
 +
[[Plik:Resursa-elbląd.png|thumb|500px|right|]]
 +
|}
 +
 +
==resursa Humanitas==
 +
resursa Humanitas (Kasyno) będąca centrum życia towarzyskiego elbląskich elit miejskich. Była tez resursa mieszczańska
 +
 +
Casinogesellschaft – towarzystwo, grupujące przedwojenną zawodową i finansową elitę Elbląga, jego tradycje sięgają 1810 roku. O przynależności do Towarzystwa decydował zarząd w tajnym głosowaniu za pomocą białych i czarnych kulek. Głównym celem Casinogesellschaft było pielęgnowanie kontaktów towarzyskich i oddawanie się rozrywkom we własnym elitarnym gronie. Spotkania odbywały się w Ressource Humanitas (Resursie Mieszczańskiej) – reprezentacyjnym budynku, otoczonym parkiem, w samym centrum miasta (dziś park Planty). Do dyspozycji goście mieli restaurację, dwie sale balowe, czytelnię, pawilon muzyczny. W parku znajdował się również plac zabaw dla dzieci. Latem w parku odbywały się koncerty i wieczorki muzyczne, zimą w resursie – bale, soirée, przedstawienia itp.Na okładce widnieje exlibris autora publikacji - Wilhelma Behringa.
 +
 +
[https://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/dlibra/publication/7780/edition/7148/content Publikacja dotycząca historii Resursy Mieszczańskiej w Elblągu. Zawiera dodatek : indeks nazwisk przewodniczących towarzystwa 1795-1897.]
 +
 +
==Towarzystwo Upiększania Elbląga==
 +
1939 Verschönerungsverein
 +
https://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/publication/20038/edition/15165/statuten-fur-den-verschonerungsverein?language=pl
 +
 +
Celem towarzystwa było upiększania miasta i jego najbliższego otoczenia poprzez tworzenie nowych obiektów, takich jak np. promenady i dbanie o już istniejące. Towarzystwo chciało w ten sposób rozwijać zamiłowanie do piękna i porządku w otoczeniu wśród mieszkańców. Działania Towarzystwa Upiększania Elbląga sprowadzały się do zwracania uwagi na szczególnie piękne i funkcjonale obiekty, po to by zachowywano je w tym stanie, jak również na elementy szpecące miejski krajobraz. O ile pozwalały na to środki pieniężna Towarzystwo samo finansowało budowę nowych obiektów lub starało się wpływać w tym kierunku na władze miejskie. Towarzystwa tego typu zaczęły powstawać w drugiej połowie XIX w. Oprócz poprawiania wizerunku miejscowości, starały się też często wpływać na zwiększenie ruchu turystycznego. Później zostały zastąpione przez towarzystwa turystyczne.
 +
 +
[[Plik:Elbląg-towarzystwo-upiększania-miasta.png]]
 +
 +
==Elbląskie Stowarzyszenie Gimnastyczne==
 +
 +
Elbinger Turn-Vereins
 +
 +
[1848-]
 +
 +
Celem miało być krzewienie i propagowanie ćwiczeń fizycznych, sprzyjających wielostronnemu rozwojowi, a co za tym idzie również rozwojowi duchowemu.
 +
 +
[https://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/dlibra/doccontent?id=4317 statut]
 +
 +
==Elbląskie Towarzystwo Starożytności==
 +
[1873-1945] [[pruskie stowarzyszenia historyczno–archeologiczne]]
 +
 +
[https://www.academia.edu/1078437/Elbl%C4%85skie_Towarzystwo_Staro%C5%BCytno%C5%9Bci_Elbinger_Altertumsgesellschaft_w_latach_1873_-_1945_Gda%C5%84sk_2004_262_s Rafał Panfil ELBLĄSKIE TOWARZYSTWO STAROŻYTNOŚCI (Elbinger Altertumsgesellschaft)w latach 1873–1945]
 +
 +
==Towarzystwo Gospodyń==
 +
istniało w Elbląga zapewne jeszcze przed I w ś, by przystąpić do
 +
[https://de.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6nigsberger_Hausfrauenbund Königsberger Hausfrauenbund (KHB) Towarzystwo Gospodyń Królewieckich]
 +
 +
=Po II w. ś.=
 +
[https://www.historia-wyzynaelblaska.pl/sgs-w-nowym-ko-ciele--1945-49-.html Spółdzielnia Gospodarczo-Społeczna w Nowym Kościele (Podgrodzie) 1945-1949]
 +
=Zwyczaje=

Aktualna wersja na dzień 11:52, 30 sty 2023

Samorząd miejski

Prapoczątki

pruska osada handlowa Truso

1237 roku Krzyżacy wybudowali na wyspie u ujścia rzeki Elbląg niewielki drewniano-ziemny gródek.

Krzyżacy po roku 1240 przenieśli się w miejsce dzisiejszego Starego Miasta, w którym w miejscu dzisiejszego Podzamcza istniała już osada zasiedlona od połowy X wieku.

Prawa miejskie

1246 roku, uzyskała przywilej miejski na prawie lubeckim, znacznie większe przywileje niż sąsiednie miasta lokowane na prawie chełmińskim.

Podobnie jak w innych państwach nadbałtyckich ulice wytyczono prostopadle do rzeki, a przecinająca je w poprzek ulica stanowiła rynek.

stolica państwa krzyżackiego

W latach 1245–1248 rozpoczęto budowanie murowanego zamku.

w 1251 roku zamek został siedzibą mistrza krajowego – dzięki temu przez pierwsze 70 lat Elbląg był najważniejszym ośrodkiem życia miejskiego, jedynym portem morskim oraz podstawową bazą militarną organizującego się państwa krzyżackiego. do 1309 roku rolę centrum administracyjnego państwa krzyżackiego i był miejscem spotkań kapituły pruskiej.

zamek elbląski stał się w 1312 roku siedzibą wielkiego szpitalnika zakonu i jednocześnie komtura elbląskiego. Źródłem zamożności miasta było nadanie mu przez Krzyżaków znacznych posiadłości na Żuławach i Wzniesieniu Elbląskim.

Miasto żywo uczestniczyło w życiu Hanzy.

Nowe Miasto Elbląg

Silnym ciosem dla miasta było założenie przez Krzyżaków konkurencyjnego Nowego Miasta Elbląg w 1337 r. i nadanie mu przywileju lokacyjnego w dziesięć lat później.

walka z Krzyżakami

Po klęsce Krzyżaków pod Grunwaldem w 1410 mieszczanie elbląscy zdobyli i wypędzili - na krótko - załogę wraz z wielkim szpitalikiem i tutejszym komturem.

W 1440 roku to właśnie w Elblągu powstał Związek Pruski.

1454 w wyniku powstania antykrzyżackiego elbląscy mieszczanie zdobyli po 5-dniowym oblężeniu zamek krzyżacki, a następnie, w obawie przed ponownym powrotem Krzyżaków, zniszczyli go. Według postanowień pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią w 1466 Elbląg przyznano Polsce, do której należał przez około 300 lat, aż do roku 1772.

zabory

Już podczas I rozbioru Polski w 1772 Elbląg znalazł się pod zaborem pruskim. Elbląg pozbawiony został swoich dotychczasowych przywilejów, odebrano mu prawo lubeckie, a tym samym zniesiono mu samorząd. Władze miasta zostały podporządkowane pruskim urzędnikom państwowym.

1828 założono Towarzystwo Przemysłowe (Elbinger Gewerbe-Vereins), które otworzyło i prowadziło Szkołę Przemysłową, której absolwentem był m.in. Ferdinand Schichau.

11 listopada 1918 powstała Rada Robotnicza, ale jej działalność ograniczyła się jedynie do zorganizowania kilku wieców.

cechy, gildie, bractwa

Bractwo św. Jerzego - Elbląg

Dwór Artusa - Elbląg

Bractwo Kurkowe - Elbląg


zakony

Krzyżacy

klasztor brygidek

gdy zamek krzyżacki został przez mieszczan zburzony w znajdującym się na jego przedzamczu spichlerzu umieszczono brygidki. Fundacja klasztorna w Elblągu powstała ok. 1460 kiedy to przybyli do niej pierwsi zakonnicy i zakonnice.

Dominikanie

(~1238-1542)

Rafał Kubicki Mieszkańcy Elbląga wobec klasztoru dominikanów od XIII do początku XVI w. W: Rocznik Elbląski, 27, 2016, s. 31-49.

konwent beginek

działały w mieście już od XIII w. i związane były blisko z klasztorem dominikanów

Szpitale

Pestbude

Fundacja dobroczynna, zajmującej się udzielaniem wsparcia najbiedniejszym mieszkańcom Elbląga. Pierwotnym celem instytucji była walka z dżumą, pustoszącą miasto w 1624 r. (stąd nazwa). Następnie organizacja ewoluowała w stronę placówki opiekuńczej – przytułku dla ubogich. Utrzymywała się z datków, darowizn, zapisów (jednym z dobroczyńców był Richard Cowle, który wsparł instytucję na mocy swojego testamentu). Fundacja posiadała też własne niewielkie grunty i kapitał. 

Mateczki Adwentowe (Adventmütterchen) lub Kobietki Adwentowe (Adventsweiblein). Później praktyka ta została podjęta przez siostry miłosierdzia innych elbląskich szpitali. Wywodził się jeszcze z dawnych czasów, gdy w Elblągu pod auspicjami i patronatem władz miejskich funkcjonował szpital – fundacja dla 32 zadżumionych osób, biednych i pozostawionych na łasce losu. A więc w okresie adwentu, przed świętami Bożego Narodzenia siostry szpitalne wspomnianej fundacji wychodziły na ulice, a z uwagi na okres w którym prowadziły swoją akcję dobroczynną, nazwane zostały Mateczkami Adwentowymi. Później praktyka ta została podjęta przez siostry miłosierdzia innych elbląskich szpitali, z wyjątkiem Szpitala Św. Ducha, który był bogato uposażony przez miasto. Chociaż przed wojną właśnie pod patronatem tego szpitala działały „najładniejsze i najbardziej lubiane mateczki”. W latach 20-tych poprzedniego stulecia magistrat elbląski jako patron szpitala dla zadżumionych tzw. Pestbude, uznał ten zwyczaj za niepożądany i nakazał zaniechanie tej formy dobroczynności. Spowodowało to falę oburzenia mieszkańców miasta i władze chcąc nie chcąc musiały cofnąć swój niefortunny zakaz, a Mateczki Adwentowe – ku zadowoleniu wszystkich, pojawiły się ponownie na ulicach miasta.

Towarzystwa

zabory

Już podczas I rozbioru Polski w 1772 Elbląg znalazł się pod zaborem pruskim. Elbląg pozbawiony został swoich dotychczasowych przywilejów, odebrano mu prawo lubeckie, a tym samym zniesiono mu samorząd. Władze miasta zostały podporządkowane pruskim urzędnikom państwowym.

1828 założono Towarzystwo Przemysłowe (Elbinger Gewerbe-Vereins), które otworzyło i prowadziło Szkołę Przemysłową, której absolwentem był m.in. Ferdinand Schichau.

11 listopada 1918 powstała Rada Robotnicza, ale jej działalność ograniczyła się jedynie do zorganizowania kilku wieców.

Loże masońskie

po zaborach powstały trzy w Elblągu Constantia sur gekróntin Eintraćht (119 br.)


Loża Constantia ok 1910.jpg
Resursa-elbląd.png

resursa Humanitas

resursa Humanitas (Kasyno) będąca centrum życia towarzyskiego elbląskich elit miejskich. Była tez resursa mieszczańska 

Casinogesellschaft – towarzystwo, grupujące przedwojenną zawodową i finansową elitę Elbląga, jego tradycje sięgają 1810 roku. O przynależności do Towarzystwa decydował zarząd w tajnym głosowaniu za pomocą białych i czarnych kulek. Głównym celem Casinogesellschaft było pielęgnowanie kontaktów towarzyskich i oddawanie się rozrywkom we własnym elitarnym gronie. Spotkania odbywały się w Ressource Humanitas (Resursie Mieszczańskiej) – reprezentacyjnym budynku, otoczonym parkiem, w samym centrum miasta (dziś park Planty). Do dyspozycji goście mieli restaurację, dwie sale balowe, czytelnię, pawilon muzyczny. W parku znajdował się również plac zabaw dla dzieci. Latem w parku odbywały się koncerty i wieczorki muzyczne, zimą w resursie – bale, soirée, przedstawienia itp.Na okładce widnieje exlibris autora publikacji - Wilhelma Behringa.

Publikacja dotycząca historii Resursy Mieszczańskiej w Elblągu. Zawiera dodatek : indeks nazwisk przewodniczących towarzystwa 1795-1897.

Towarzystwo Upiększania Elbląga

1939 Verschönerungsverein https://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/publication/20038/edition/15165/statuten-fur-den-verschonerungsverein?language=pl 

Celem towarzystwa było upiększania miasta i jego najbliższego otoczenia poprzez tworzenie nowych obiektów, takich jak np. promenady i dbanie o już istniejące. Towarzystwo chciało w ten sposób rozwijać zamiłowanie do piękna i porządku w otoczeniu wśród mieszkańców. Działania Towarzystwa Upiększania Elbląga sprowadzały się do zwracania uwagi na szczególnie piękne i funkcjonale obiekty, po to by zachowywano je w tym stanie, jak również na elementy szpecące miejski krajobraz. O ile pozwalały na to środki pieniężna Towarzystwo samo finansowało budowę nowych obiektów lub starało się wpływać w tym kierunku na władze miejskie. Towarzystwa tego typu zaczęły powstawać w drugiej połowie XIX w. Oprócz poprawiania wizerunku miejscowości, starały się też często wpływać na zwiększenie ruchu turystycznego. Później zostały zastąpione przez towarzystwa turystyczne.

Elbląg-towarzystwo-upiększania-miasta.png

Elbląskie Stowarzyszenie Gimnastyczne

Elbinger Turn-Vereins

[1848-]

Celem miało być krzewienie i propagowanie ćwiczeń fizycznych, sprzyjających wielostronnemu rozwojowi, a co za tym idzie również rozwojowi duchowemu.

statut

Elbląskie Towarzystwo Starożytności

[1873-1945] pruskie stowarzyszenia historyczno–archeologiczne

Rafał Panfil ELBLĄSKIE TOWARZYSTWO STAROŻYTNOŚCI (Elbinger Altertumsgesellschaft)w latach 1873–1945

Towarzystwo Gospodyń

istniało w Elbląga zapewne jeszcze przed I w ś, by przystąpić do Königsberger Hausfrauenbund (KHB) Towarzystwo Gospodyń Królewieckich

Po II w. ś.

Spółdzielnia Gospodarczo-Społeczna w Nowym Kościele (Podgrodzie) 1945-1949

Zwyczaje

Źródło: „https://muzeum.asocjacje.org/index.php?title=Elbląg&oldid=2856”