Emilia Pankiewiczówna

1964-1926

I w.ś.

współprzewodnicząca Komisji opieki nad dziećmi najpierw przy Sekcji kobiecej KO, później bezpośrednio w ramach Komitetu Obywatelskiego

Nad mogiłą Emilji Pankiewiczówny

(...) Pankiewiczówna zdała egzamin w 11 gimnazjum rosyjskiem i po odbyciu t. zw. „próbnej lekcji” otrzymała rządowy patent nauczycielski. Mogła więc była dawać lekcje na pensjach i w szkołach jawnych. Ale wołała pracę konspiracyjną na potajemnych kompletach, gdzie swobodnie mogła wykładać historję polską i język polski, wdrażać uczennice w zrozumienie zadań obywatelskich, budzić w nich miłość dla kraju i wiarę w jego zmartwychwstanie. Kilka pokoleń natchnęła tym swoim gorącym patrjotyzmem. który nie znosił kompromisów i nie cofał się przed żadną ofiarą. Przez dziewięć lat pracowała w potajemnym zakładzie ś. p. Zuzanny Morawskiej.

Z chwilą zamknięcia go przez władze rosyjskie w 1899 r. otworzyła natychmiast taką ukrytą uczelnię z siedmio klasowym programem u siebie w domu i prowadziła ją do 1906 r„ kiedy wraz z rewolucią rosyjską spłynęła na b. Królestwo Polskie względna swoboda nauczania. — W czasie wojny od 1916 do 1920 r. pracowała, jako wychowawczyni i nauczycielka języka polskiego, historji Polski w I. Szkole Rękodzielniczej Miejskiej, a pozatem dawała lekcje prywatne u siebie w domu i na mieście. Najulubienszą dziedziną jej pracy była wszakże oświata pozaszkolna. (...)

Pedagogika nie stanowiła jedynego terenu zainteresowań Pankiewiczówny. Obchodziły ją żywo sprawy ogólno-społeczne, zwłaszcza sprawa nadania równych praw kobiecie. Należała do członków— założycieli Polskiego Stowarzyszenia równouprawnienia kobiet, z którego — po rozłamie wewnętrznym— powstała później komisja dla spraw kobiecych, przy Tow. Kultury Polskiej. Była również jedną z założycielek T-wa Zawodowego Kształcenia Kobiet. Nie stanąwszy w szeregach żadnego stronnictwa politycznego, niezależny jej umysł bowiem nie byłby zniósł wędzideł i nakazów partyjnych, przystawała jednak zawsze do ponadpartyjnych żywiołów demokratycznych i z niemi pracowała najchętniej.

C.Walewska