Elbląg

Samorząd miejski

Prapoczątki

pruska osada handlowa Truso

1237 roku Krzyżacy wybudowali na wyspie u ujścia rzeki Elbląg niewielki drewniano-ziemny gródek.

Krzyżacy po roku 1240 przenieśli się w miejsce dzisiejszego Starego Miasta, w którym w miejscu dzisiejszego Podzamcza istniała już osada zasiedlona od połowy X wieku.

Prawa miejskie

1246 roku, uzyskała przywilej miejski na prawie lubeckim, a także znacznie większe przywileje niż sąsiednie miasta lokowane na prawie chełmińskim.

Podobnie jak w innych państwach nadbałtyckich ulice wytyczono prostopadle do rzeki, a przecinająca je w poprzek ulica stanowiła rynek.

stolica państwa krzyżackiego

W latach 1245–1248 rozpoczęto budowanie murowanego zamku.

w 1251 roku zamek został siedzibą mistrza krajowego – dzięki temu przez pierwsze 70 lat Elbląg był najważniejszym ośrodkiem życia miejskiego, jedynym portem morskim oraz podstawową bazą militarną organizującego się państwa krzyżackiego. do 1309 roku rolę centrum administracyjnego państwa krzyżackiego i był miejscem spotkań kapituły pruskiej.

zamek elbląski stał się w 1312 roku siedzibą wielkiego szpitalnika zakonu i jednocześnie komtura elbląskiego. Źródłem zamożności miasta było nadanie mu przez Krzyżaków znacznych posiadłości na Żuławach i Wzniesieniu Elbląskim.

Miasto żywo uczestniczyło w życiu Hanzy.

Nowe Miasto Elbląg

Silnym ciosem dla miasta było założenie przez Krzyżaków konkurencyjnego Nowego Miasta Elbląg w 1337 r. i nadanie mu przywileju lokacyjnego w dziesięć lat później.

walka z Krzyżakami

Po klęsce Krzyżaków pod Grunwaldem w 1410 mieszczanie elbląscy zdobyli i wypędzili - na krótko - załogę wraz z wielkim szpitalikiem i tutejszym komturem.

W 1440 roku to właśnie w Elblągu powstał Związek Pruski.

1454 w wyniku powstania antykrzyżackiego elbląscy mieszczanie zdobyli po 5-dniowym oblężeniu zamek krzyżacki, a następnie, w obawie przed ponownym powrotem Krzyżaków, zniszczyli go. Według postanowień pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią w 1466 Elbląg przyznano Polsce, do której należał przez około 300 lat, aż do roku 1772.

zabory

Już podczas I rozbioru Polski w 1772 Elbląg znalazł się pod zaborem pruskim. Elbląg pozbawiony został swoich dotychczasowych przywilejów, odebrano mu prawo lubeckie, a tym samym zniesiono mu samorząd. Władze miasta zostały podporządkowane pruskim urzędnikom państwowym.

1828 założono Towarzystwo Przemysłowe (Elbinger Gewerbe-Vereins), które otworzyło i prowadziło Szkołę Przemysłową, której absolwentem był m.in. Ferdinand Schichau.

11 listopada 1918 powstała Rada Robotnicza, ale jej działalność ograniczyła się jedynie do zorganizowania kilku wieców.

cechy, gildie, bractwa

Bractwo św. Jerzego - Elbląg

Dwór Artusa - Elbląg

Bractwo Kurkowe - Elbląg

zakony

klasztor brygidek

gdy zamek krzyżacki został przez mieszczan zburzony w znajdującym się na jego przedzamczu spichlerzu umieszczono brygidki. Fundacja klasztorna w Elblągu powstała ok. 1460 kiedy to przybyli do niej pierwsi zakonnicy i zakonnice.

Dominikanie

(~1238-1542)

Rafał Kubicki Mieszkańcy Elbląga wobec klasztoru dominikanów od XIII do początku XVI w. W: Rocznik Elbląski, 27, 2016, s. 31-49.

konwent beginek

działały w mieście już od XIII w. i związane były blisko z klasztorem dominikanów

Towarzystwa

Towarzystwo Upiększania Elbląga

1939 Verschönerungsverein

Statuty Towarzystwa Upiększania Elbląga. Celem towarzystwa było upiększania miasta i jego najbliższego otoczenia poprzez tworzenie nowych obiektów, takich jak np. promenady i dbanie o już istniejące. Towarzystwo chciało w ten sposób rozwijać zamiłowanie do piękna i porządku w otoczeniu wśród mieszkańców. Działania Towarzystwa Upiększania Elbląga sprowadzały się do zwracania uwagi na szczególnie piękne i funkcjonale obiekty, po to by zachowywano je w tym stanie, jak również na elementy szpecące miejski krajobraz. O ile pozwalały na to środki pieniężna Towarzystwo samo finansowało budowę nowych obiektów lub starało się wpływać w tym kierunku na władze miejskie. Towarzystwa tego typu zaczęły powstawać w drugiej połowie XIX w. Oprócz poprawiania wizerunku miejscowości, starały się też często wpływać na zwiększenie ruchu turystycznego. Później zostały zastąpione przez towarzystwa turystyczne.

Elbląskie Towarzystwo Starożytności

[1873-1945] pruskie stowarzyszenia historyczno–archeologiczne

Rafał Panfil ELBLĄSKIE TOWARZYSTWO STAROŻYTNOŚCI (Elbinger Altertumsgesellschaft)w latach 1873–1945