Maria Dzierżanowska

Maria Dzierżanowska

1861-1908

za: Nasza walka o szkołę polską 1901-1917 : opracowania, wspomnienia, dokumenty

1904 - W powstałym obok istniejącego w Warszawie koła gubernjanego. stołecznym kole Tow. Ośw. Narodowej (TON) reprezentowała Uniwersytet Ludowy

1905 . - jedna z inicjatorek i współorganizatorek Związku Unarodowienia Szkół wydzielonej organizacji, która powstała w ramach TON-u "w walce o szkołę polską widziała Dzierżanowska nietylko środek do zdobycia tej szkoły, ale i metodę wychowawczą dla szerokich sfer społeczeństwa polskiego, pogrążonych od chwili upadku ostatniego powstania w apatji, bierności i przerażeniu" s. 16. Posiedzenia Zarządu Związku odbywały się w pewnym momencie "o godz. 11 w nocy codziennie, w mieszkaniu Dzierżanowskiej (Złota 16). Delegaci, wracając z wieców, wstępowali na posiedzenie, zdawali sprawę z ich przebiegu i otrzymywali dyspozycje na dzień następny." s. 20 Jedna z inicjatorek zamachu "na inspektora Orłowa, jednego z najgorliwszych w tym czasie działaczy Warszawskiego Okręgu Naukowego" s.66.

Po zamknięciu szkół rosyjskich była jedną z organizatorek tajnych kompletów, które zaspokajały w Warszawie możliwość kontynowania nauki dla chętnych

1906 po legalizacji Polskiej Macieży Szkolne (PMS)j weszła do zarządu tej organizacji. Była sekretarką Sekcji nauczania dorosłych; Wydziału Oświaty Ludowej. PSM. "Uniwersytet Ludowy P. M. S. w Warszawie stanowił odrębną, niezwykle ruchliwą jednostkę autonomiczną. W 1906 r. na 1 semestrze było 3387, na drugim 4868 słuchaczów. s.180

1907 - wobec nieprzejednanego stanowiska Zarzadu PMS wydano rozkaz administracyjny usunięcia z granic państwa: m.in. Marii Dzierżanowskiej (październik 1907). s. 67