Szarytki
(1633 - do dziś)
wincentynki, siostry miłosierdzia, oficjalnie Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo
żeńskie, katolickie stowarzyszenie życia apostolskiego założone przez Wincentego a Paulo i Ludwikę de Marillac
Celem zgromadzenia jest pomaganie chorym i słabym m.in. przez prowadzenie szpitali, pielęgnowanie chorych w ich domach oraz działalność charytatywną.
Niektóre daty
1633 – powstanie zgromadzenia we Francji,
1668 - zatwierdzenie przez papieża
1652 – szarytki przybywają do Warszawy na prośbę żony polskiego króla Jana Kazimierza, Ludwiki Marii Gonzagi
1659 – założenie pierwszego domu sióstr w Warszawie
1712 – utworzenie Prowincji Polskiej Sióstr Miłosierdzia
1796–1842 – funkcjonuje Prowincja Litewska
1799 – utworzenie Prowincji Galicyjskiej
1850 – utworzenie Prowincji Poznańskiej
1859 – przeniesienie Domu Centralnego Prowincji Galicyjskiej ze Lwowa do Krakowa
1863 – utworzenie głównej siedziby Zarządu Prowincji Poznańskiej w Chełmnie
Notatki 1
Joanna Szady MISJA OPIEKUŃCZA ZGROMADZENIA SIÓSTR MIŁOSIERDZIA WINCENTEGO À PAULO W POLSCE W XVII–XVIII WIEKU w: Teka Kom. Hist. – OL PAN, 2015, XII, 78-95
informacje ogólne
"Znaczący wkład w dzieło charytatywnej pomocy Kościoła wniosły inicjatywy pomocowe św. Wincentego à Paulo (1581–1660), który stanął wobec ogromu nędzy i potrzeb społecznych w XVII-wiecznej Francji. W swojej działalności obok nieustającej potrzeby ewangelizacji skupiał się na pełnieniu dzieł miłosierdzia, którym starał się od początku nadać formy zorganizowane. Zapewniać miały to specjalnie powołane organizacje dobroczynne, tzw. bractwa miłosierdzia (1617 – żeńskie i 1620 – męskie)" s. 79
" Istotą inspiracji dobroczynnych św. Wincentego było głoszenie powołania do apostolstwa ludzi świeckich, zwłaszcza kobiet, którym wskazał nowe zadania, aktywne działania w Kościele. Ich niezwykłą służbą w dziele miłosierdzia zapoczątkował nowatorski model żeńskich zgromadzeń zakonnych. s. 80
"Praca w szpitalach zorganizowana była według specjalnego programu, będą- cego połączeniem pracy i modlitwy. Do sióstr należał całokształt opieki szpitalnej, w tym higiena, karmienie, podawanie leków, wykonywanie zabiegów medycznych itp. Nieodzownym elementem ich posługi była więc znajomość farmacji i dietetyki" s. 80
W Polsce
"Istotne przy tym jest to, że praca Sióstr Miłosierdzia nakładała się na ukształtowany system opieki społecznej, pozostający od czasów średniowiecza w gestii Kościoła" s. 83
Sieć szpitali uzupełniały również dobrze zorganizowane ośrodki o charakterze półlecznic, z własnym personelem i aptekami, pozostające pod zwierzchnictwem zakonów s. 84
Istotny dla całokształtu działalności szarytek jest też proces oddzielania się funkcji medycznej od opiekuńczej w szpitalach i organizowania tzw. szpitali generalnych, w których pracę sióstr interpretowano jako „pielęgniarską”. 84/85
Znaczącą rolę w rozwoju polskiej misji opiekuńczej zapoczątkowanej przez
św. Wincentego miał ks. Gabriel Piotr Baudouin (1689–1768) ze Zgromadzenia
Księży Misjonarzy, który przybył do Warszawy w 1717 r. i aktywnie włączył się
w pracę charytatywną.
(...)
Zgodnie z ówczesną koncepcją łączenia w jednej placówce leczniczej różnych aspektów pomocowych w stosunku do chorych dorosłych, dzieci, starców,
kalek – szpital podniesiono w 1761 r. do rangi szpitala generalnego. Traktuje się
ten akt nadania jako pierwszą ustawę szpitalną określającą kompleksową strukturę
placówki i szczegółowy sposób jej funkcjonowania. W kolejnych latach
liczba chorych szpitalnych oscylowała wokół tysiąca, a liczbą dzieci objętych
opieką – w granicach kilkuset. Wypracowany model wychowawczy funkcjonował
w domu przez wiele kolejnych lat
. s. 89
Szpitale fundacyjne szarytek do czasu I rozbioru pojawiły się w: Białej (1716), Lwowie (1745), Szczuczynie Litewskim (1742), Szczuczynie Mazowieckim (1742); Wilnie (1745), Mariampolu (1746), Oświeju (1759), Brodach (1760), Gródku (1766), Przeworsku (1768), Białymstoku (1769), Żytomierzu (pierwotna fundacja – 1760; 1776) .
Nie można też zapominać o równie ważnym jak leczniczo-opiekuńczy – wychowawczym nurcie działalności, który szarytki pełniły przy swoich zakładach. Zgodnie z zaleceniami fundatorów miały zajmować się na stałe dziećmi sierocymi oraz edukacją dziewcząt z zewnątrz. Dzięki temu placówki sióstr pełniły rolę ośrodków kulturalnych w danej miejscowości, dając możliwość nauki i przygotowania do życia dzieci w trudnej sytuacji rodzinnej i materialnej.
Już w momencie krystalizowania się idei oddzielenie leczenia od pomocy pod koniec XVII w., właśnie reguły szarytek(obok bonifratrów) uwzględniały pielęgnowanie chorych jako osobnej kategorii potrzebujących. Również w praktyce wraz z nastaniem szarytek znacznie polepszyła się jakość usług pielęgniarskich, obejmująca szerokie spektrum działań wokół chorego, takich jak zabiegi higieniczne, medyczne i pielęgnacyjne s. 93
Notatki 2
Można chyba postawić tezę, że w Polsce przedrozbiorowej żeńskie
życie zakonne nowego typu, o charakterze czynnym nie klauzurowym,
nie cieszyło się zrozumieniem ani wielkim uznaniem, poza
oczywiście środowiskami doznającymi opieki sióstr. s. 167
