Społem w Pabianicach
notatki
początki
W 1901 roku powstała tajna wówczas tzw. Kasa Wzajemnej Pomocy. Ci sami założyli też tajny sklepik spółdzielczy, mieszczący się w mieszkaniu jednego z nich.
W 1907. W tymże roku powstało właśnie nasze dzisiejsze "Społem”, wówczas nazwane Stowarzyszeniem Spożywczym.
Szykany „W jednym ze sklepów (nr 2) we wrześniu 1908 roku odbyła się wielka rewizja. Żandarmi otoczyli dom i sklep. Poddali ścisłej rewizji wszystkich klientów sklepu. Poszukiwano nielegalnej broni. Sklepowy został pobity i aresztowany, aresztowano także jednego z członków, założycieli – Franciszka Kubisia”.
Pod koniec 1907 r. Stowarzyszenie zrzeszało już 779 członków i miało 7 sklepów. Pabianickie „Społem” już w początkowej działalności sprzedawało pieczywo z prywatnej piekarni. Następnie ją wydzierżawiono i prowadzono wypiek na własny rachunek. „Spółdzielnia ustaliła wagę bochenków na 8 funtów, co spowodowało, że prywatni piekarze musieli podnieść wagę z 6,5 do 8 funtów”.
Wkrótce spółdzielnia nabyła 2 nieruchomości, w jednej z nich też mieściła się piekarnia powiększona o kolejny piec. "Społem" stale się rozwijało i stanowiło pewną siłę gospodarczą, opartą na licznej grupie członków oraz aktywnym samorządzie członkowskim. Niebawem powstaje kolejna piekarnia i magazyn żywnościowy, i kolejny, dwupiętrowy wielki magazyn towarowo–gospodarczy. Ale jednocześnie stowarzyszenie nadal prowadzi działalność pomocową.
Wbrew zasadom „W 1913 r. w okresie 14–tygodniowego lokautu w kapitalistycznej firmie Krusche i Ender robotnikom zagrażał głód. Wówczas zgodnie do zaleceń Międzynarodowej Komisji Strajkowej, stowarzyszenie przyszło z wydatną pomocą walczącym robotnikom, wydając swoim członkom produkty na kredyt”.
Tuż przed pierwszą wojną światową, w 1914 roku „Społem” zrzeszało już 1500 członków, prowadziło 13 sklepów z artykułami spożywczymi, jeden sklep z naczyniami kuchennymi. Uruchomiło również kuchnię, która cieszyła się ogromnym powodzeniem i uznaniem konsumentów.
„W grudniu 1915 roku z inicjatywy grup robotniczo–socjalistycznych powstało Robotnicze Stowarzyszenie Spożywcze „Związkowiec” (937 członków, 5 sklepów i piekarnia). W 1918 roku 11 listopada powstała Rada Robotnicza miasta Pabianic złożona z członków spółdzielni „Społem” i „Związkowca”.
Agnieszka Kusiak "Społem" - sieć sklepów, która przetrwała niejedną dziejową zawieruchę
Dalsze losy
W 1932 roku kierownictwo „Związkowca” chciało wraz ze"Społem" stworzyć spółkę. Jednak "Społem" nie wyraziło na zgody. „Związkowiec” upadł.
"Społem" rozpoczęło działalność w branży masarniczej. Uruchomiono dwa sklepy z mięsem i wędlinami. Jednocześnie inwestowano w piekarnię. Powstała pierwsza mechaniczna piekarnia w mieście. Chleb z tej piekarni był tańszy o 5–10 proc. od pieczywa z prywatnych zakładów. Niebawem "Społem" otworzyło mleczarnię.
W owym czasie wiodło się na tyle dobrze, że członkowie mogli wypłacić sobie dywidendy. Skromnie, bo tylko 1,5 proc., ale zawsze była to jakaś pomoc ekonomiczna dla zrzeszonych w spółdzielni pabianickich robotników. W 1930 r. obrót wynosił poważną sumę 2.300 zł.
w 1924 r. powstaje tzw. kasie pogrzebowej dla członków spółdzielni. w 1932 roku do Stowarzyszenia przystąpiło 560 osób, z czego do kasy pogrzebowej – 235 osób. W sprawozdaniu z 1938 roku z działalności kasy pogrzebowej czytamy: ilość członków – 1.781 osób.
1945 po wyzwoleniu roku zebrała się pierwsza Rada Nadzorcza "Społem". Mimo trudności, w miesiąc po wyzwoleniu miasta otwarto 11 sklepów i piekarnię. Spółdzielnia zaczęła się odradzać. Artykuły spożywcze sprowadzano z dalekich rejonów, uruchomiono masarnię i kolejne sklepy. Spółdzielnię wspomagał Bank Spółdzielczy, udzielając dużych pożyczek. Niedługo potem spółdzielnia całkowicie zagarnęła większość spożywczego rynku handlowego. Jednocześnie "Społem" zaczęło sprzedaż artykułów przemysłowych. Powstał także wielki młyn „Spójnia”.
W 1947 roku "Społem" zrzeszało już 2.704 członków i zamknęło ten rok poważną nadwyżką około 4 milionów złotych. Niebawem do spółdzielni przyłączyły się Pabianickie Zakłady Przemysłu Bawełnianego i Zakłady Przemysłu Chemicznego – powstała dzisiejsza Powszechna Spółdzielnia Spożywców. Szczytowym stanem posiadania okazał się rok 1950 (99 sklepów, co stanowiło 61 proc. konsumpcji spożywczej w mieście) oraz zorganizowanie i zaopatrzenie punktu kolonijnego w Kolumnie. Spółdzielnia mocno angażowała się w działalność społeczno–wychowawczą, powstawały świetlice, koła oświatowe, kółka samokształceniowe, organizowano wieczory dyskusyjne.
Agnieszka Kusiak Druga wojna światowa zniszczyła dorobek spółdzielców "Społem"
