Filipina Płaskowicka

Nauczycielka i działaczka społeczna, socjalistka (1847-1881).

We wczesnej młodości z powodu braku pieniędzy musiała przerwać naukę w I Gimnazjum Maryjskim w Kijowie, wróciła do domu i pracowała w okolicznych dworach jako prywatna nauczycielka. Ponadto uczyła dzieci pracowników folwarcznych, służby domowej i wiejskie, organizowała także pogadanki dla starszej młodzieży. W czerwcu 1874 została zatrudniona w Krzywcu (pow. taraszczański) jako nauczycielka trojga dzieci dzierżawcy tej posiadłości Seweryna Waryńskiego. Tutaj też poznała jego syna Ludwika, z którym dyskutowała o ideach socjalistycznych.

W 1876 r., po zdaniu w Warszawie odpowiednich egzaminów, przyjechała do wsi Janisławice w pow. skierniewickim jako nauczycielka. Mimo trudnych warunków zdobyła sobie zaufanie miejscowej ludności. Dla starszej młodzieży zorganizowała kursy wieczorowe, założyła kółko socjalistyczne. Założyła tu również pierwsze na ziemiach polskich inicjatywę pod nazwą Koła Gospodyń Wiejskich. Na zjeździe nauczycieli szkół elementarnych, zwołanym przez Dyrekcję Naukową Warszawską (maj–czerwiec 1877), wygłosiła referat o metodzie wzajemnego nauczania.

Podczas pobytu w Warszawie Płaskowicka związała się ze środowiskiem socjalistów. Brała udział w organizowaniu spotkań z robotnikami, dla których prowadziła pogadanki i wykłady. Uczestniczyła w tworzeniu nowego kształtu ruchu robotniczego: na miejsce dotychczasowych kas oporu powoływano trzystopniowe koła partyjne. Weszła w skład jednego z pięciu kół specjalnych – koła propagandy socjalistycznej wśród kobiet. Dzięki jej wysiłkom powstało działające później znakomicie koło pomocy więźniom. Myślała również o rozpoczęciu pracy agitacyjnej na wsi i wciągnięciu do niej nauczycieli ludowych.

Aresztowana, trafia do X pawilonu Cytadeli Warszawskiej. Zaczęła redagować więzienne pismo „Głos Więźnia”, do momentu rewizji zdołano wydać trzy numery. Dwuletnie śledztwo kończy się wyrokiem 5-letniego zesłania na Syberię. Prośba o uwolnienie Płaskowickiej delegacji mieszkańców Janisławic, którzy przyjeżdżają specjalnie do Warszawy, nie odnosi skutku. W drodze na Wschód Filipina Płaskowicka umiera.