Jarocin
Rada Żołnierska
W nocy z 8/9 listopada w batalionie zapasowym 46. pułku piechoty Graf Kirchbach w Jarocinie wybuchła rewolucja. Była to odpowiedź żołnierzy jarocińskiej jednostki wojskowej na próby wysłania jej na front. Powołano Radę Żołnierską, do której weszło sześciu Polaków. Byli nimi: Ignacy Adamczewski, Maksymilian Błażejewski, Bronisław Kirchner, Benon Wierzchowski, Stanisław Swornowski i Stanisław Szymański. Przewodniczącym został I. Adamczewski, który był członkiem organizacji konspiracyjnej „Jedność”. Organizacja ta nawiązali kontakty z jarocińskim „Sokołem” i ze skautingiem. Opanowanie 9 listopada 1918 r. koszar nastąpiło sprawnie i bez ofiar. Pod wpływem tych wydarzeń Niemcy uznali pierwszy polski oddział w zaborze pruskim. Dowódcą został Kirchner. Początkowo formacja występowała jako Służba Straży i Bezpieczeństwa oraz Grenzschutz (Straż Graniczna), dzięki temu otrzymywała zaopatrzenie i żołd od władz niemieckich. Formalnie formacja podlegała Niemcom, ale niezwykle istotną rzeczą była zgoda na posługiwanie się polskimi komendami i śpiewanie polskich pieśni.
11 listopada utworzono w mieście Radę Robotników na czele z Wacławem Wawrzyniakiem oraz Euzebiuszem Basińskim, która zaczęła stopniowo przejmować władzę od miejscowych Niemców. Po połączeniu pod koniec listopada 1918 r. Rady Żołnierskiej i Robotniczej w jeden organ, Polacy zdobyli w niej zdecydowaną przewagę. Dysponowali 18 miejscami, podczas gdy Niemcy mieli tylko 7 przedstawicieli. W ten sposób, dzięki niemieckiej rewolucji klasowej, garnizon wojskowy i samo miasto Jarocin znalazły się pod kontrolą polskiej organizacji niepodległościowej.
Jarociniacy organizowali z wielkim zaangażowaniem również polską milicję powiatową. To zadanie wykonywały drużyny skautów i członkowie „Sokoła”.
Głównym, jak się okazało, problemem, przed jakim stanęli wówczas organizatorzy polskiej siły zbrojnej w powiecie jarocińskim, nie był brak rekrutów, lecz brak wyżywienia oraz kadry oficerskiej. Oba te problemy stały się nieaktualne w momencie przekazania dowództwa polskich jednostek znanemu działaczowi „Sokoła” hr. Zbigniewowi Ostroróg-Gorzeńskiemu, właścicielowi majątku Tarce. Hrabia Gorzeński, podporucznik w stanie spoczynku, objął dowodzenie nad polskim oddziałem 29 listopada 1918 r., przejmując jednocześnie ciężar zaopatrzenia go w żywność.
Oddział jarociński w listopadzie i grudniu 1918 r. rozwijał się zatem bez zakłóceń. Pod koniec 1918 r. liczył już niemal 600 żołnierzy, bardzo dobrze wyposażonych, umundurowanych, odżywionych i przeszkolonych. W takim stanie liczbowym dotrwał do wybuchu powstania wielkopolskiego w grudniu 1918 r. w Poznaniu.
Tomasz Cieślak „Narodowa” rewolucja w jarocińskich koszarach. 8/9 listopada 1918 r.
