Masoneria

inaczej Wolnomularstwo, czasem określany mianem "sztuki królewskiej" to forma samoorganizacji społecznej czasów przejściowych - pomiędzy średniowiecznym systemem korporacyjnym (bractwa, cechy, zakony), a współczesnym systemem organizacji społecznych.

Historia

Początki

1721 "Bractwo Czerwone" (La Confrérie Rouge) miało rozbudowaną strukturę. Kierownictwo krajowe w Warszawie, siedzibą pomniejsza Toruń {Hass s. 63}

1729 loża "Trzech braci" (aux trois Frères) w Warszawie od 1739 kolejna loża w Poznaniu. Po odczytaniu 1739 encykliki „In eminenti Apostolatus speculo" zdemolowano lożę w Poznaniu, a w Warszawie przerwala ona swoją działalność. {Hass s 69}

loża we Wrocławiu

1742 wolnomularze znów w Poznaniu, i w Wiśniowcu na Podolu

1744 Towarzystwo Trzech Braci (Très Vénérable Sicieté des trois Frères) i równolegle odbudowała się "pod trzema braćmi" (aux trois Frères) w Warszawie

1749 loża Dobrego pasterza (du bon Pasteur) (nowożytne wolnomularstwo ezoteryczno-mistyczne) oraz inicjatywy paramasońskie jak Zakon Mopsów

1755 Dukla na Podkarpaciu

w Gdańsku (dokument z Berlina) 1760 Loża Trzech Pionów (aux trois Niveaux), 1763 Loża Trzech Piramid (zu den drei Pyramiden) i (dokument z Królewca) Loża Trzech Gwiazd (Zu den drei Sternen). oraz loża szkocka Srebnego Lichtarza (zum silbernen Leuchter). Założycielami obu ostatnich luteranie (Hass s. 80)

Loże w Polsce okresu stanisławowskiego

1767 rozwiazanie loży aux troi Freres i utworzene "Cnotliwego Sarmaty" (au vertueux Sarmete), przy której istniała loża stopni wyższych "Pięciu Starszych" i loża adopcyjna

1769 Cnotliwy Sarmata zaczyna sie nazywać Wielka Lożą, a w Warszawie powstają dwie loże niemieckojęzyczna "Trzech Braci" (die drei Brüder) i francuskojęzyczna "Jedność Doskonała" (Union Parfaite)

1769/1770 we Lwowie loża "Trzech Orłów Białych"

1769 w Białymstoku loża "Złotego Pierścienia" rozwiązana w 1770 a na jej miejsce powstaje loża Przyjaźń

1770 Wielka Loża skupia 6 lóż (Warszawa, Białystok, Lublin, Malborku, gdańska "Trzech Gwiazd")

1772 podczas gorącego czasu i I rozbioru działalność masonerii właściwie zamarła

1774 ukonstytuowała się loża "Karol pod Trzema Hełmami" - ścisłej obserwy i prowadzona w języku niemieckim(niem. Karl zu drei Helmen) – polska loża wolnomularska ścisłej obserwy, zamknięta w 1779..

1774 powstaje Zakon Przyjaciół Doświadczonych (Towarzystwo Dobroczynne Przyjaciół Doświadczonych) - Komandoria w Wilnie.

1778 istnieja trzy loże - "Karol pod Trzema Hełmami" do której przystąpił król Polski Stanisław August Poniatowski, francuska "Parfait Silence" i Katarzyny pod Gwiazdą Północną (kontynuująca działania Zakon Przyjaciół Doświadczonych

http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Ars_Regia_czasopismo_poswiecone_mysli_i_historii_wolnomularstwa/Ars_Regia_czasopismo_poswiecone_mysli_i_historii_wolnomularstwa-r2008_2009-t11-n18/Ars_Regia_czasopismo_poswiecone_mysli_i_historii_wolnomularstwa-r2008_2009-t11-n18-s135-146/Ars_Regia_czasopismo_poswiecone_mysli_i_historii_wolnomularstwa-r2008_2009-t11-n18-s135-146.pdf Krzysztof Załęski Słownik polskich duchownych należących do lóż wolnomularskich Ars Regia : czasopismo poświęcone myśli i historii wolnomularstwa 11/18, 2008/2009

1786

Wielcy mistrzowie

Karol Henryk Heyking

Ignacy Potocki

Andrzej Mokronowski, a po jego śmierci

Stanisław Szczęsny Potocki zrezygnował w 1789

Kazimierz Nestor Sapieha

W Polsce, na mocy ustawy masońskiej z 26 lutego 1784, utworzony został »Wielki Wschód Narodowy Królestwa Polskiego i W. Księstwa Litewskiego«, do którego weszło 22 »wielkich urzędników«,

zakon liczy w Polsce lóż 20, które maja przedstawicieli przy Wielkim Wschodzie

Loże prowincyonalne

"Katarzyna pod gwiazdą północną" na w. Warszawy,

"Zjednoczenie doskonale", na w. Wilna,

"Stateczność uwieńczona" na w. Poznania,

"Doskonale milczenie", na w. Dubna.

Czynnymi członkami tych lóż są deputaci lóż zwyczajnych, zostających pod dependencyą loży prowincyonalnej

»Katarzyny pod gwiazdą północną"

"Świątynia Izys"

, 11 Tarcza północna '",“Bouclier du Nord”

"Bogini eleuzyńska"; “Göttin von Eleusis”

i deputaci rezydenci lóż:

"Jutrzenka bizantyńska", na w. Konstantynopola,

"Nieśmiertelności ", na w. cesarsko-rosyjskich wojsk,

"Szczerej przyjaźni", na w. Lwowa,

"Minerwy", na w. Zwiahelu,

"Orla pruskiego", na w. Insterburga.

"Doskonalej jedności",

"Gorliwy Litwin",

"Dobry pasterz",

"Świątynia mądrości",

i deputat rezydent loży

"Szczęśliwe oswobodzenie", na w. Grodna.

"Stałości uwieńczonej"

czlonkami są mistrzowie lóż poznaskich:

"Orzeł bialy"

"Szkola mądrości

"Doskonalej tajemnicy"

czlonkami są wszyscy mistrzowie dubieńskiej loży:

"Polak dobroczynny".

Księstwo Warszawskie

1907 Bracia Polacy zjednoczeni"

w. Wschód

1814,. liczono pod Wschodem polskim lÓŻ 12, mianowicie:

• Wielka loża matka, Gwiazda wschodnia na wschodzie War-

sza wy

• loża Świątynia Izys na wschodzie Warszawy.
• " Bogini Eleuzis"
• " Tarcza pólnocna"
• " Świątynia stałości"
• " Braci Polaków zjednoczonych na wschodzie Warszawy.
• " Przesąd zwyciężony na wschodzie Krakowa.
• " Braci Francuzów i Polaków połączonych na wschodzie Poznania.
• " Hesperus na wschodzie Plocka.
• " W olność odzyskana 71 Lublina.
• " Krzyz rycerski "Bydgoszczy.
• " Jutrzenka wschodząca " Radomia.

Galicja

1785 zum Biedermann - przysięgę zastąpiono ślubowaniem i podaniem ręki s 167

II RP

http://wolnomularstwo.pl/obediencje/le-droit-humain/

Osoby

17 marca 181? r. odbyly się wybory w. Wschodu pol- skiego. Wyszedl z urny w. mistrzem znany mam już Stanislaw Potocki

https://sbc.org.pl/Content/78016/ii929451.pdf

Biblioteka

Stanisław Załęski O masonii w Polsce od roku 1742 do 1822 na źródłach wyłącznie masońskich

Bieliński, Józef Szubrawcy w Wilnie (1817-1822) : zarys historyczny

Stanisław Małachowski-Łempicki Wykaz polskich lóż wolnomularskich

zob: Stanisław Małachowski Łempicki Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821 - poprzedzony zarysem historji Wolnomularstwa Polskiego i ustroju Wielkiego Wschodu Narodowego Polskiego i http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=7553&from=publication

Niemojewski, Andrzej (1864-1921) MASONERJA POLSKA

źródło: fragmenty O masonerji i masonach. Szkic popularny śródtytuły historia.ofop.eu

Gromy, jakie Watykan ciskał na WoInomularstwo stanowią następującą rubrykę:

28 kwietnia 1738 Klemensa XII bulla „In eminenti"

18 maja 1751 Benedykta XIV „Providas“

13 sierpnia 1814 roku Piusa VII „Sollicitudo omnium"

13 września 1821 tegoż „Ecclesiam“

13 marca 1825 Leona XII „Quo graviora“

24 maja 1829 Piusa VIII „Traditi”

15 sierpnia 1832 Grzegorza XVI „Mirari vos“

9 listopada 1846 Piusa IX przemówienie na konsystorzu

26 kwietnia 1849 to samo

9 grudnia 1854 to samo

8 grudnia 1864 to samo

25 września 1865 tegoż „Multiplies inter 4

21 listopada 1873 tegoż „Etsi multa luctuosa“

20 kwietnia 1884 Leona XIII „Humanum genus“

Czternaście tych gromów nietylko nie zdołało zmiażdżyć Masonerji, ale we Francji doprowadziło w ostateczności do rozdziału kościoła od państwa.

Oświecenie

Na początku XVlll-go stulecia stara Rzeczpospolita Polska dogorywała. Mistrz jej, jezuita, uczynił wszystko, aby zdusić w obywatelu wszelkie przymioty a rozwinąć wszelakie przywary. Upadła nauka, upadła oświata, upadła literatura, rozluźniły się wszystkie spoizny państwa. Polak umiał tylko hulać i modlić się, będąc wedle przysłowia rzeczywiście tylko „do tańcaj-różańca“. A jednak ten upadły naród dźwignął się i stojąc niemal u samej mogiły zawrócił na bujne pole życia. Roku 1773 Klemens XIV bullą „Dominus ac Redemptor” znosi Zakon Jezuitów. Od tej chwili poczyna się w Polsce odrodzenie a sejm czteroletni 1788—1892 świadczy, że społeczeństwo już jest inne, już jest obudzone, już posiada ideę przewodnią, którą przedtem całkiem zatraciło. Jeżeli jednak w jezuityzmie widzimy raka, który kraj toczył, jeżeli wycięcie tego raka usunęło cięż­ką a przewlekłą chorobę, to gdzież on „eliksir życia“, który pomógł osłabionemu organizmowi, wzmocnił go, z łoża podniósł? Odpowiadają nam zazwyczaj historycy: oświata. Ale kto wniósł ją? Kto był jej Janem Chrzcicielem, którego głos długo rozlegał się śród puszczy umysłowej? Nie będzie to zbyt śmiałą hypotezą, jeżeli pierwszych objawów myśli odrodzenia zechcemy doszukiwać się w Masonerji, następnie zaś, gdy weź­miemy pod rozbiór ostatnie dziesiątki lat XVlII-go wieku pierwsze dwa XIX go wieku, hypoteza będzie mogła śmiało zamienić się na tezę, skoro oną czarodziejską lekarkę „oświatę" ujrzymy w rękach polskich ministrów masonów, popieranych przez rząd polski również z masonów złożony.

Już wiemy, że w trzecim dziesiątku lat XV!ll-go wieku Masonerja przedostała się do Polski. W stosunku do zaśniedziałych opinji, do uległości względem księżej sutanny i do powszechnie obowiązującej bezmyślności, była ona poprostu elementem umysłowospołecznej rewolucji. Toteż Klemens XII bullą roku 1738 „In eminent! Apostolatus specula“ wyklina ją i dławi. Ale już roku 1742 wskrzeszają ją Mniszech, Jabłonowski, Mokronowski. Roku 1744 francuz Longchamp zakłada lożę w Warszawie a roku 1747 we Lwowie. Ideami jej przejmują się najwybitniejsi mężowie, ludzie stanowisk i wpływów. Historycy widzą zwykle punkt zwrotny w założeniu przez Konarskiego r. 1741 —1742 Collegium Nobilum, któremu zresztą zarzucano pewną arystokratyczność, oraz w założonym roku 1765 przez Króla Stanisława Augusta znakomitym Korpusie Kadetów o programie szeroko humanitarnym. Następnym filarem ma być ustanowiona 1773 roku Komisja Edukacyjna z założonem roku 1775 „Towarzystwem do ksiąg elementarnych“, następnie po utworzeniu Księstwa Warszawskiego r. 1807 Najwyższa Izba Edukacyjna, przekształcona roku 1812 w Dyrekcję Edukacji Publicznej, a roku 1815, po -“utworzeniu Królestwa Polskiego, Komisja wyznań i oświecenia publicznego. Ale kto kiero wał temi instytucjami, kto piastował w nich najwyższe godności, kto szczepił tam swoje idee? Nie ulega dziś najmniejszej wątpliwości, że Masoni. Cały dwór Stanisława Augusta jest przejęty wolnomularstwem, cały ten dwór tak zresztą kulturalny, oświecony. Nawet kler ku niezadowoleniu jezuitów i papieża sprzyja Masonerji. Na uroczystość wolnomularską, odbytą pod przewodnictwem króla, prymas Podoski wypożycza swoje srebra stołowe. Idee wolnomyślne płyną z góry, nie z do­ łu; inaczej „rewolucja“ 1788—92 nie byłaby się odbyła „pokojowo“. Nie „młodzi“ niosą idee odrodzenia „potrząsając nowości kwiatem“, ale „starzy”, albowiem wiek XVIII w Polsce nie zna żadnej walki „młodych i starych“. Żaden zapalony młodzieniec nie mógł śmia­ łością krytyki przelicytować takiego biskupa Krasickiego, osobistego przyjaciela ukoronowanego Masona w postaci Fryderyka Wielkiego. „Monachomachja“ Krasickiego jest najwymowniejszem świadectwem literackiem prądów ówczesnych. Zresztą roku 1784 Masonerrja polska wyzwala się z pod wpływów zagranicznych i tworzy Wielki [Wschód Narodowy. Wszyscy, którzy teraz w Polsce rzeczywiście „robią historję“ należą do Masonów. Wystarcza przejrzeć spisy nazwisk, aby się o tej prawdzie przekonać Zamiast dawnych, ciemnych a niekarnych „królewiątek“, mamy oświeconych i uznających dyscyplinę obywateli przodowników. Wolnomularstwo uczyło tej dyscypliny. Ono dało Polsce dwie podstawowe rzeczy, których jej brakowało: kulturę umysłową i zrzeszenie. Walka światłości z ciemnościami odbija się nawet w tytułach lóż, jak np. „Ciemności zwy* ciężone“, „Przesąd zwyciężony“ i t. d. W okresie rewolucji i wojen, poczynając od roku 1794 Masonerja w Polsce przygasa, podobnie jak w okresie rewolucyjnym we Francji. Życie ją przerasta.

Legiony

Duch wolnomularski ożywia jednek legjony; masonem jest wielki Henryk Dą­ browski, masonem jest bohater książę Józef Poniatowski. Idą za gwiazdą Napoleona, również wtedy Masona, idą w nadziei, że tern przysłużą się krajowi. Ale dusze ich rwą się do tego kraju, dusze ich czują, że z gwiazdy Napoleońskiej niewiele promieni padnie do Polski. „My tutaj ulegać i znosić wolą obcą musiemy! Wystawieni na codzienne nadzieje wrócenia w klima narodu własnego“, pisze z goryczą Dąbrowski do Polski z Rzeczpospolitej Cisalpińskiej, pod hasłem masońskiem „Wolność, miłość ojczyzny, równość4 l). Tradycja wojskowa lat 1820 -30 jego czyni ojcem wszystkich późniejszych związków wolnomularsko patriotycznych 2). Tymczasem znowu w Polsce Masonerja odżyła. Był to rok 1804. Loże polskie znajdują się pod supremacją lóż berlińskich. Trwa to jednak niedługo. Roku 1806 ustępują Prusacy z Warszawy. Roku 1807 na czele Najwyż­szej Izby Edukacyjnej staje mason, zasłużony Stanisław Potocki. Do roku 1820 on jest właściwie głównym sternikiem narodowego oświecenia a wspiera go brat rodzony, również mason, Ignacy, słynny z nadzwyczajnej działalności na sejmie czteroletnim, jeden z głównych twórców konstytucji 3-go maja! Dnia 22 marca 1810 roku ukonstytuował się Wschód Narodowy. Loże polskie wchodzą w stosunki z Masonami rosyjskimi.

Pod patronatem Cara

Po utworzeniu się Królestwa Kongresowego r. 1815 Masonerja w Polsce dochodzi do szczytu rozwoju a je • żeli wedle obliczenia jezuity Załęskiego *) około roku 1820 Masonerja polska nie liczyła więcej nad 5100 głów, to uprzytomnić sobie należy, że głowy te przodowały całemu narodowi, jego oświacie, piśmiennictwu, nauce, a wreszcie -patriotycznemu wojsku. Wszak Masonerja polska nazywała się nawet wtedy Wolnomularstwem Narodowem, albo Wojskowem! Głowy te, widne wszystkim, stanowiły tak dziwny zespół, laką siłę moralną i społeczną, że się jej rząd uląkł i nagle 1821 roku wszystkie loże kazał zamknąć. Przestaje tedy istnieć w Polsce Masonerja, Wolnomularstwo Narodowe, Wojskowe; ale pozostają Wolnomularze. Postacią, dokoła której skupiła się uwaga ówczesnej historji, był Łukasiński Wobec rozbicia lóż wolnomularskich zakłada on Węglarstwo Narodowe 2). W ogrodzie Łazienko wskim zbierają się potajemnie na naradę główni związkowi z jenerałami Prądzyńskim i Umińskim na czele. Nieco później zbierają się znowu na Bielanach i składają przysięgę. I oto niknie już Masonerja, niknie Węglarstwo, powstaje Towarzystwo Patrjotyczne Narodowe. Spiskowcy wschodzą w stosunek z rosyjskimi rewolucjonistami (Dekabrystami). Wszak BestużeW wołał: „Czas, aby się Polacy i Moskale nienawidzić przestali. Interes obudwu narodów jednaki, związek rosyjski wszystko uczyni co trzeba dla zatarcia przedzielającej ich nienawiści“*). Pestel, Rylejew, Bestużew 2) czynią zabiegi około wytworzenia wspólnych dążeń. Następuje zjazd w Kijowie. Był on wielce zmienny i warto go dziś wspomnieć. Rosjanie odznaczali się większą bezwzględnością ideałów, Polacy silniejszem odczuciem rzeczywistości. Rosjanie dążyli do republiki demokratycznej, Polacy opowiadali się za monarchją. Tłomaczyli się wyraźnie, że tak radzi im nie ideał, ale epoka, przygotowanie ogólne. Niestety denuncjacja pchnęła wszystkie zamiary do otchłani. Rosja nie dojrzała do marzonego ideału a sroga rzeczywistość, którą tak rozumieli Polacy, przygniotła ich fatalnie prawie na przeciąg całego jeszcze stulecia. Łukasiński zostaje uwięziony; roku 1828 z polecenia rządu odbywa się nad nim i nad jego wspólnikami słynny Sąd Sejmowy. Czyni on wszystko, co tylko mo­ że, aby ich obronić. Oczy całego narodu są zwró­ cone w stronę tego dziwnego sądu. Ostatecznie Łukasińskiego uratować się nie dało. Zostaje on porwany, lata całe więziony, prawdziwy męczennk-bohater.

W Wilnie

A tymczasem w Wilnie we wskrzeszonej Akademji znaczna część profesorów do Wolnomularstwa należy Żukowski, Groddek, Strumiło, Libelt, Wagner, Doboszyński, Malewski, Mianowski, Rustem, Szymkiewicz. Z młodzieży należy do wolnomularstwa przodownik jej Tomasz Zan. Powstają związki studenckie. Nowosilcow je prześladuje. Z powodu tych prześladowań powstaje jedno z najwspanialszych dzieł literackich, trzecia część Dziadów.

Już cała Polska jest pokryta związkami. Już zbierają się lawy, które mają utworzyć wulkaniczny krater 1830/31 roku

A wszystko to wpłynęło z owego maleńkiego źró­ dełka wolnomularskiego...

Jakże to? Czyż możliwe?!

Przeciwnicy Masonerji popierają właściwie takie przypuszczenie. Są oni w trudnem położeniu. Z jednej strony pragnęliby do cna Masonerję potępić, z drugiej strony postrzegają, że wszystko, co Masonerja uczyniła, naród wielką czcią otacza, aczkolwiek z nazwą Masonji bynajmniej nie wiąże.

Jakąż tedy. ideologję miało wolnomularstwo Narodowe Polskie? Jeżeli Boos stwierdza, jak przekonaliśmy się wyżej, że Wolnomularstwo niemieckie na oryginalną odmianę swojską nie zdobyło się, to czyżby zdobyć się miało polskie?

Z dumą powiedzieć możemy: tak.

Posłuchajmy starych świadków.

Barzykowski pisze: „Wolnomularstwo obejmuje, jak wiadomo, całe człowieczeństwo i ma na celu braterstwo całego rodu ludzkiego. Wolnomularstwo polskie miało się ograniczyć do braterstwa narodowago. Po odzyskaniu niepodległości Polski zamierzano rozszerzyć zakres pracy wolnomnlarskiej na całą Słowiańszczyznę a po wyswobodzeniu tejże na ludzkość w ogóle '“). Czyż nie szczytny idealizm? „Śmierć niewinnego Hirama wyobrażać miała rozbiór Polski, a trzej jego mordercy trzy mocarstwa, rozbiór dokonywające“.

Stanowi to chyba najwymowniejszy dowód na poparcie naszej tezy.

W polityce polsko-rosyjskiej świtają idee federacji M. Mochnacki pisze z powodu „myśli zjednoczenia węzłem federacyjnym stanów słowiańskich“ i upadku Dekabrystów jak prorok, te słowa: „W bliskiej może przyszłości ujrzymy jak prżez mgłę i dla nas i dla nich szczęśliwą dolę, czasy piękniejsze, północ rozjaśnioną z nieprzebranej nocy“*

---

Masoneria polska wyciągnęła z ogólnych zasad wolnomularskich wszystkie konsekwencje. Nie zadawalniała się najszczytniejszą ideologią. Szukała gorączkowo czynu, bo go szukać musiała. Inaczej ideologja jej byłaby sentymentalnem kłamstwem.

Mason francuski walczy, niemiecki cierpi. Mason polski nie chciał cierpieć. On chciał zwyciężać. Mason polski jest postacią, która czeka swego sprawiedliwego historyka. Widzieliśmy go, jak w wieku XVIII-ym pierwszy zaczął myśleć a w wieku XIX-ym pierwszy zaczął działać.

Nazwiska, które opromieniły w ciągu dwóch wieków naszą historję, należą do spisów wolnomularskich. Oto bohater książę Józef Poniatowski. Oto sławny wódz Henryk Dąbrowski. Oto jeneralicja: Kniaziewicz, Umiń­ ski, Prądzyński. Oto wieloletni minister oświaty Stanisław Potocki. Oto literaci Osiński, Niemcewicz, Kniaź- nin, Minasowicz, Brodziński. Oto całe szeregi profesorów, mężów stanu, oficerów, obywateli. Oto najprzedniejsze rody: Potockich, Jabłonowskich, Rzewuskich Lubomirskich, Kossakowskich, Skarbków, Mycielskich, Bnińskich, Tarnowskich, dzisiejsze ostoje reakcji i klerykalizmu, przodują niepodległą myślą, walczą z supremacją dogmatu nad rozumem, „budują“ naród.

Mason polski nie może być usuniętym z historji polskiej bez poważnego uszkodzenia jej samej.

Wszyscy wielcy dziadowie nasi byli Masonami.

Mason europejski Masona polskiego pobudził, pouczył, wskazał mu drogi, zaszczepił dyscypliny doskonalenia typu człowieka. Nastąpił płodozmian myśli w Polsce i dana jej była forma organizacyjna dla prywatnej inicjatywy społecznej. Mason był człowiekiem światłym, społecznym i rycerskim.

Śród dzisiejszych walk, dążeń, idei, haseł, programów, śród tych nowizn z dawności wylęgłych i tych dawności, rodzących nowizny, gdy przy nieustających gromach obecnej chwili historycznej skierujemy oczy w przeszłość i na niego spojrzymy, możemy do niego zastosować piękne słowa Kasprowicza: przeto dla należytego zrozumienia tego prometejskiego wysiłku ducha polskiego, trwającego wiek cały, bo od roku 1730 do roku 1830, musimy — przywrócić go hi storji.

Odrodzenie 1910-1918

Loża "Wyzwolenie"

Likwidacja

Dekret Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 22 listopada 1938 r. o rozwiązaniu zrzeszeń wolnomularskich

inne

Stanisław Małachowski-Łempicki Raporty szpiega Mackrotta o wolnomularstwie polski...