Teodora Męczkowska Organizacje kobiece przed 1914

„Udział kobiet w pracach społecznych był w ostatnim dziesięcioleciu bardzo wybitny. Świadczą o tem liczne stowarzyszenia i związki, które w tym okresie powstały. Jedne z tych organizacji, jak np. Związek Równouprawnienia Kobiet (założony w 1907 r.), Stowarzyszenie Równouprawnienia (założone w 1907 r.) miały cele specjalne, dążyły do szerzenia w społeczeństwie zasady równouprawnienia kobiet w dziedzinie wychowania, wykształcenia, życia ekonomicznego, prawnego i społeczno-politycznego.

Inne miały na celu zrzeszenie ludzi danego zawodu dla podniesienia ich kulturalnego poziomu i wyrobienia pod względem narodowym, społecznym, a także obronę interesów zawodowych. Do tych należały: Stow. Kobiet polskich, pracujących w Przemyśle, Handlu i Biurowości (zał. w 1906 r.), Stow. akuszerek, Związek Zawodowy Pracownic Igły. Jeszcze inne, obok pracy kulturalno-społecznej, prowadziły działalność czysto filantropijną: opiekę nad małoletniemi, wykolejonemi, ubogiemi. Tu wymienić należy: Związek chrześcijański rękodzielniczek „Dźwignia” (założ. w 1907 r.), Chrześcij. Towarzystwo Ochrony Kobiet (założ. w 1901 r.), Stowarzyszenie Sług Katolickich (założ. w 1907 r.), Tow. pomocy w doskonaleniu się kobiet pracujących (założ. w 1915 r.), Tow. kolonji letnich dla kobiet pracujących (założ. w 1902 r.), Katolicki Związek Kobiet polskich (założ. w 1907 r.), Stowarzyszenie Zjednoczonych Ziemianek (zał. w 1907 r.). Pozatem Warszawski Klub Wioślarek (założ. w 1911 r.) obok celów sportowych miał w programie swym i zadania kulturalne.

Liczba członków w Stowarzyszeniach tych trzech kategorii wynosiła koło 15,000. Prócz tego wiele kobiet pracowało w bardzo licznych stowarzyszeniach mieszanych, jak Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy, Tow. Dobroczynności, Tow. badań nad dziećmi, Tow. Krajoznawcze, Tow. Wzajemnej pomocy pracowników handlowych i przemysłowych m. Warszawy, Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego, Polski Związek Nauczycielski. W trzech ostatnio wymienionych Stowarzyszeniach liczba kobiet jest prawie równa liczbie mężczyzn. Wojna zastała wszystkie poważniej myślące kobiety przy warsztacie. Lecz specjalne warunki, wytworzone przez wojnę spowodowały, że główne cele wszystkich tych instytucji prawie że zeszły na plan drugi, a działalność przystosowała się do nowych potrzeb. (…)”

źródło

Męczkowska T., "Działalność kobiet w okresie wojny, w: Kalendarzyk polityczno-historyczny miasta stołecznego Warszawy na 1916 rok", s. 277 i nast.