Węglarstwo

inaczej karbonaryzm

Tajna scentralizowana organizacja wywodząca się z Włoch lecz w latach 1815–30 rozpowszechniła się Europie, stawiając sobie za cel walkę z absolutyzmem i polityką zachowawczą Świętego Przymierza; Idee republikańskie Węglarzy wpływały na idee polskich organizacji niepodległościowych. "po 1831 odłam demokr. emigracji pol. we Francji związał się z demokratycznym karbonaryzmem powszechnym; 1831–33 powstały 2 ogniska pol. karbonaryzmu — w Paryżu i Besançon (ok. 400 karbonariuszy); podlegały one dyrektywom Namiotu Nar. Pol. kierowanego przez T. Krępowieckiego"

1833 z inicjatywy działaczy emigracyjnych w Galicji powstaje Związek Węglarzy Polskich (później Węglarstwo Polskie), działające również (niższy stopień wtajemniczenia) jako Towarzystwo Przyjaciół Ludu lub Związek Przyjaciół Ludu