Wojskowa Straż Kolejowa
źródło: Księga pamiątkowa pracy społecznej : 1918-1928 Warszawa 1928
W listopadzie 1918 r. na terenie Warszawskiej Dyrekcji Kolejowej zjawił się komendant V-go rejonu Straży Narodowej i jednoczesny prezes „Sokoła“ okręgu warszawskiego p. Emil Rauer wraz z kompanją i członkami innych organizacyj i przyjął czynny udział w rozbrajaniu niemców i przejmowaniu majątku kolejowego od okupantów.
Po wypędzeniu niemców nastał okres organizacji Polskiego Kolejnictwa, był to okres bardzo trudny ze względu na szerzącą się anarchję, spowodowaną brakiem zorganizowanego aparatu urzędniczego na wszystkich posterunkach kolejowych.
Stan ten wywołał potrzebę zorganizowania na wszystkich kolejach państwowych specjalne go organu bezpieczeństwa, zadaniem którego byłoby strzeżenie objektów kolejowych i utrzymanie ładu i bezpieczeństwa na wszystkich linjach kolei żelaznych.
Ministerstwo Kolei Żelaznych po porozumieniu się z Ministerstwem Spraw Wojskowych, po stanowiło utworzyć Straż Kolejową, powierzając zorganizowanie i główne Jej dowództwo p. Emilowi Rauerowi. Odpowiednie rozporządzenie zostało ogłoszone w Monitorze Polskim Nr. 50 1919. Dowódca E. Rauer natychmiast zaczął organizować Straż Kolejową na terenach: Warszawskiej i Radomskiej Dyr. Kolejowych, powierzając dowództwo i organizację Dyr. Warszawskiej p. Stanisławowi Szczepkowskiemu, a Radomskiej p. Juljuszowi Ruszke.
W r. 1919 ze względu na nieokreślony stosunek Straży Kolejowej do państwowych orga nów bezpieczeństwa, jak Policja. Żandarmerja i innych oraz stosunek do wojska, Ministerstwo Kolei Żelaznych wystąpiło do Ministerstwa Spraw Wojskowych o uwojskowienie Straży Kolejowej, co zostało dokonane rozkazem Ministra Spraw Wojskowych z dnia 26 kwietnia 1919 r. za Lp. 1542.
Zmilitaryzowanej Wojsk. Str. Kolej, powierzono zorganizowanie Dyr. Wileńskiej. Dowództwo Główne mianowało dowódcą Wileńskiej Dyr. Kolejowej p. Klemensa Starzyńskiego.
Wojskowa Straż Kolejowa podczas trzyletniej swej działalności utrzymywała ład i porządek na kolejach, strzegła objektów kolejowych, ochraniała transporty wojskowe państwowe, komunalne i prywatne, przyczyniając się tern do utrzymania ogólnego ładu i porządku w kraju, oraz w znacznej mierze odciążając siły zbrojne państwa.
W lipcu 1920 r. Wojskowa Straż Kolejowa w sile 6-ciu kompanji pod osobistem dowództwem d-cy Głów. E. Rauera na rozkaz Minister stwa Spraw Wojskowych ochraniała odcinek kolejowy Stanisławów-Lwów, gdzie przyjmowała udział w bojach.
W drugiej połowie 1920 r. na mocy Uchwały Sejmowej i wypływającego stąd rozporządzenia Rady Ministrów, ogłoszonego w Dzienniku Praw Nr. 61 poz. 363. Wojskowa Straż Kolejowa została wcielona do Policji Państwowej.
Część uczestników, nie życząca sobie przejść do Policji, otrzymała po zdemobilizowaniu prace w kolejnictwie.
Oto krótki rys historyczny Wojskowej Straży Kolejowej, jednocześnie musimy zaznaczyć, że staraniem D-twa Głównego W. Straży Kolej, został wydany 1920 r. szkic monograficzny pod tytułem: „Wojskowa Straż Kolejowa 1918-1920" oraz, że w związku z obchodem w r. b. X-cio Lecia Niepodległości Polski, wydana zostanie „Mo- nografja Wojskowej Straży Kolejowej 1918—28 W obydwóch tych wydawnictwach szeroko jest ujęta działalność Wojskowej Straży Kolejowej, poparta obszernym działem statystycznym, oraz personaljami, które przyczyniły się do zorganizowania i funkcjonowania Straży.
Przy tern zapomnieć nie wolno, że w zabiegach Straży Kolejowej brały czynny udział Sokół i inne organizacje.
