Zgromadzenie Służebniczek
Służebniczki Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
Z ochronki wiejskiej założonej 3. V. 1850 r. w Wielkopolsce w Podrzeczu k. Gostynia przez Edmunda Bojanowskiego (1814— 1871) przy wsparciu o. Teofila Baczyńskiego SJ (1816— 1886) powstało zgromadzenie zakonne.
Spis treści
Początki
Zgromadzenie było najważniejszym dziełem bł. Edmunda Bojanowskiego, którego początek datuje się od założenia dnia 3 V 1850 r. ochronki dla dzieci wiejskich w Podrzeczu k. Gostynia. W liście do arcybiskupa gnieźnieńsko - poznańskiego Leona Przyłuskiego napisał: "od kilku lat zajmowała mnie myśl urządzenia ochronek wiejskich pod nadzorem dziewcząt wiejskich. Miałem na względzie: raz - korzyść małych dzieci wystawionych po wsiach przez zaniedbanie lub nieświadomość rodziców na zepsucie przedwczesne, po wtóre - uświęcenie kobiet wiejskich, a przez to wpływ na podniesienie i umoralizowanie ludu wiejskiego". To właśnie ochroniarki, których duchową i intelektualną formacją zajął się osobiście, stały się jakby ewangelicznym ziarnem, z którego wyrosło Zgromadzenie Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej. Odtąd E. Bojanowski całe swoje serce, zdolności i mienie poświęcił sprawom tego właśnie dzieła. Powstającą instytucję kształtował według głęboko przemyślanych idei, chcąc równocześnie jak najlepiej wykorzystać duchowe bogactwo polskiej wsi. W wychowaniu dzieci położył szczególny nacisk na stronę moralną, religijną i patriotyczną, a ochroniarki uznał za osoby zdolne nie tylko do sprawowania opieki nad dziećmi, ale do spełnienia roli jakby kapłanek polskiego ludu. Jako człowiek głębokiej wiary i modlitwy, posiadający równocześnie gruntowną formację intelektualną, stał się zarówno ich wychowawcą, jak też kierownikiem duchowym, pomagając im zrealizować pragnienie służby Bogu i człowiekowi w życiu zakonnym. Zakładał kolejne ochronki, a dnia 26 VIII 1856 r. we wsi Jaszków utworzył nowicjat dla kandydatek do formującego się zgromadzenia.
Wkrótce jednak jego widoczny zamiar założenia nowego zgromadzenia zakonnego zaczął budzić wiele kontrowersji. Nawet dla życzliwie usposobionych wobec niego osób duchownych przeszkodą wydawał się fakt, że jest on człowiekiem świeckim, dlatego początkowo dziełu nie wróżono długiej przyszłości. Mimo to zgłaszały się jednak nowe kandydatki i napływały oferty zakładania kolejnych placówek służebniczek. Dnia 18 VIII 1858 r. abp Leon Przyłuski oficjalnie przyjął zgromadzenie pod opiekę Kościoła, a papież Pius IX w 1859 r. udzielił błogosławieństwa dla Założyciela i nowej wspólnoty zakonnej. 27 XII 1866 r. abp M. H. Ledóchowski wydał Dekret pochwalny oraz zatwierdził Konstytucje. Dnia 23 X 1867 r. siostry po raz pierwszy „uroczyście i głośno” złożyły uznane przez Kościół jako publiczne śluby zakonne.
"Pierwotny cel zgromadzenia to prowadzenie ochronek dla
wiejskich dzieci, troska o dzieci pozbawione opieki rodziców,
usługiwanie chorym, starcom i kalekom, podejmowanie z ludem
wiejskim prac na polu, gromadzenie ludu w niedzielę
i święta,, aby mu czytać życiorysy świętych i inne książki religijne. Cel ten zachowały w zasadniczych rysach wszystkie gałęzie służebniczek, zaprzestano jednak pracy najemnej z ludem
na polu, a to na wyraźne polecenie Stolicy Apost. Praca
wychowawcza została rozszerzona na szkoły podstawowe,
a praca charytatywna na szpitale, które później zgromadzenia
chętnie obejmowały i prowadziły". (s. 456)
Pierwszy zarys ustaw został zatwierdzony przez arcybiskupa Przyłuskiego w 1855 r. Pierwszy klasztorek służebniczek, urządzony według zwyczajów zakonnych, został otwarty we wsi Jaszkowo koło Śremu 1856 r. W 1861 r. osiedliły się służebniczki w Łańcucie w Galicji, w następnym roku w Królestwie Polskim, a w 1866 r. w Porębie koło Góry św. Anny na Śląsku. „Kulturkampf” zniszczył placówki w Wielkopolsce. Zgromadzenie znalazło pomyślniejsze warunki pracy i rozwoju w Galicji i na Śląsku, ale okoliczności polityczne sprawiły, że została zerwana jedność zgromadzenia i powstały 4 niezależne gałęzie.
Dębickie (Bogarodzicy Dziewicy Niepokalanie Poczętej)
Gałąź ta powstała z sióstr pochodzących z Poznańskiego, wypędzonych w czasie „Kulturkampfu”. Rozdział nastąpił w 1887 r., na skutek zarządzenia biskupa tarnowskiego Ignacego Łobosa. Przyczyną główną takiego zarządzenia były warunki polityczne istniejące w Galicji. Zgromadzenie posiada dekret pochwalny Stolicy Apost. wydany 13. VII. 1929 r.,
Starowiejskie (NMP Niepokalanie Poczętej)
W 1861 służebniczki przez o. T. Baczyńskiego SJ sprowadzone do Łańcuta W 1874 r. musiały zgodzić się na przyjęcie własnej przełożonej niezależnej od przełożonej w Wielkopolsce i na wprowadzenie ustaw zatwierdzonych przez biskupa przemyskiego. Pod rządami Leony Jankiewicz (1839— 1914) wytworzyło się nowe zgromadzenie z domem głównym w Starej Wsi, które otrzymało dekret pochwalny Stolicy Apost. w 1904 r. a definitywne zatwierdzenie w 1930 r. W ustawach i zwyczajach zakonnych widzimy szereg zapożyczeń od zakonu jezuickiego, co jest zrozumiałe, gdy się ma przed oczyma historię tej gałęzi służebniczek.
Śląskie (NMP Niepokalanie Poczętej)
Na Śląsk sprowadził służebniczki o. Władysław Schneider OFM do Poręby obok Góry św. Anny w 1866 r. Ze względów politycznych domy śląskie otrzymały osobną przełożoną generalną w 1890 r. i tak powstała oddzielna gałąź służebniczek. Służebniczki śląskie definitywnie zatwierdzone przez Stolicę Apost. tworzą zgromadzenie na prawie papieskim, z zarządem centralnym, z podziałem na prowincje. Są III zakonem regularnym św. Franciszka, gdyż otrzymały agregację do zakonu braci mniejszych. W duchowości swej łączą pierwotne cechy służebniczek z duchem zakonów św. Franciszka z Assyżu.
Wielkopolskie (Niepokalanego Poczęcia NMP)
Garstka sióstr jaka pozostała w Wielkopolsce lub powróciła po zakończeniu walki z Kościołem zaczęła na nowo otwierać ochronki i pracować zgodnie z celem zgromadzenia. Przy utrudnionym kontakcie z innymi ośrodkami zgromadzenia otwarły dom główny w Pleszewie w 1904 r. Zgromadzenie posiada definitywne zatwierdzenie Stolicy Apost., jest więc na prawie papieskim.
Federacja
W 1950 z okazji jubileuszu 100-lecia powstania Zgromadzenia narodziła się myśl o budowaniu faktycznej wspólnoty 4 gałęzi Służebniczek i wystosowano w tej sprawie pismo do ks. Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Dekretem z dnia 29 maja 1991 roku Stolica Apostolska zatwierdziła Federację zgromadzeń Służebniczek NMP i jej Statut. Sfinalizowaniem wieloletnich starań było uroczyste i urzędowe ogłoszenie aktu Federacji dnia 3 sierpnia 1991 roku przez Nuncjusza apostolskiego w Polsce – abpa Józefa Kowalczyka w Luboniu k/Poznania. (źródło)
Bibliografia
Jeśli nie podano inaczej informacje pochodzą Joachim Bar "Polskie zakony" Prawo Kanoniczne 4/1961
