Tekst źródłowy strony Uniwersytety powszechne

uniwersytety powszechne, ludowe (tu różne rozumienia słowa lud - chłopi, klasy niższe, naród - wprowadzają czasem zamieszanie) "dla wszystkich" instytucja szerzenia oświaty, dostępna dla wszystkich bez względu na wiek i wykształcenie. Ich głównym celem jest popularyzacja wiedzy oraz rozwijanie aktywności kulturalnej wśród szerokich kręgów społeczeństwa. 

Zobacz też; [[Ludowe Szkoły Rolnicze]], [[Uniwersytety Robotnicze]]

==Pierwsze inicjatywy==

===Przedrozbiorowe===

1772-1775 akademia w Będominie k. [[Kościeżyna|Kościeżyny]] zorganizowana dla okolicznej młodzieży przez Józefa Wybickiego

1772-1795 Akademia Opaleńska zainicjowana przez Jakuba Czapskiego

===Do Wiosny Ludów===

1800-1832 zebrania publiczne [[Towarzystwo Przyjaciół Nauk|Towarzystwa Przyjaciół Nauk]]

===Do 1905 roku===

====Królestwo Polskie====

1885 z połączenia rozproszonych, najczęściej kobiecych (stąd nazwa) grup samokształceniowych powstaje konspiracyjna organizacja zwana [[Uniwersytet latający|uniwersytetem babskim (z uwagi na początkowy skład kółek) czy latającym (z uwagi na tajny charakter i organizowanie w prywatnych mieszkaniach]]). Utrzymywał się głównie z opłat uczestniczek. 

W roku udało się prowadzone od 

1891 r.  [[Warszawskie Towarzystwo Pszczelniczo-Ogrodnicze|Towarzystwo Pszczelniczo-Ogrodnicze w Warszawie]] prowadzi kursy zawodowe, które uzupełniane są nielegalną edukacją ogólną (np. historia polski). 

1900  kursy te udaje się przekształcić w stacionarną szkołę - Pszczelin

1905 w Kruszynku (Żeńskia Szkoła Rolnicza), 

1909 r. w Sokołówku (szkoła rolnicza dla chłopców) i w Gołotczyźnie (Ferma Rolnicza dla kształcenia dziewcząt włościańskich)

1912 również szkołę dla chłopców w Gołotczyźnie (szkołę dla chłopców  pod nazwą „Bratne") 

Po  r. 1910 powstały jeszcze szkoły męskie: Nałęczów 1907, Mieczysławów 1912, Krzyżew 1913, Lisków 1913, Kijany 1914, Popów 1914 i szkoły żeńskie: Mirosławice 1910, Nałęczów 1910, Grędzice 1911, Nieszków 1912, Śniadów 1913, Maciejowice 1913, Marysin 1914. por. [[Ludowe Szkoły Rolnicze]]

1904 (?) założony zostaje przez [[Maria Dzierżanowska|Marię Dzierżanowską]] w Warszawie [[tajny Uniwersytet Ludowy]]

====Galicja====

1898 powstaje [[Towarzystwo Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza]]

1904 [[Wyższe Kursy Wakacyjne w Zakopanem|Wolny uniwersytet wakacyjny w Zakopanem]]

==Do roku 1914==  

===Królestwo Polskie===

1905 [[Uniwersytet dla Wszystkich]] "rozpoczyna
publiczne, nielegalizowane wykłady o Konstytucji,
swobodach obywatelskich, nowych ustrojach politycznych,
szkolnictwie w Szwajcarji, o granicach plemienia polskiego,
o autonomji Królestwa..." 

1906 

* rejestruje się [[Towarzystwo Kursów Naukowych]], które jest kontynuacją działalności Uniwersytetu latającego 

* rejestruje się [[Polska Macierz Szkolna]], której jednym z kół warszawskich staje się  tajny [[Uniwersytet Ludowy]] staje się częścią zarejestrowanej |Macierzy Szkolnej]]

Równoległe, konkurencyjne ideologiczne struktury o proweniencji "narodowej" (Macierz Szkolna i organizacje przejmujące jej szkoły po rozwiązaniu organizacji) oraz "postępowej" zwiazanej z Towarzystwem Uniwersytetu dla Wszystkich i niezależnymi organizacjami lokalnymi jak  "Światło", [[Uniwersytet Ludowy Ziemi Radomskiej]]

===Galicja===

1906 Seminarium wychowania narodowego organizowane w Krakowie przez [[Eleusis]] dla osób ze Śląska

==II RP==

https://www.researchgate.net/publication/301803557_Uniwersytety_ludowe_na_ziemiach_polskich_w_XX_stuleciu

1922 roku z inicjatywy Ignacego Daszyńskiego. Pierwsze zebranie organizacyjne [[Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego|Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (TUR)]]

[[Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych|Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych (TUL)]]

[[Towarzystwo Szkoły Ludowej]]

==Po 1945==

Po 1945 uniwersytety powszechne prowadziły działalność w ramach TUL i TUR, a po połączeniu w 1948 – w ramach Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych i Ludowych, które to w 1950 roku przekształcono w [[Towarzystwo Wiedzy Powszechnej]].

Uniwersytety powszechne były prowadzone również przez ZMSP oraz związki zawodowe.

Pierwszy Uniwersytet Powszechny TWP powstał w 1956 roku w Bydgoszczy. Pod koniec lat pięćdziesiątych działało w kraju już blisko 800 Uniwersytetów Powszechnych, głównie w środowisku wiejskim. Były to uniwersytety o charakterze ogólnym, realizujące cykle zajęć z różnych dziedzin wiedzy wybieranych w miarę dowolnie przez słuchaczy i kierowników placówek.

==źródła==