Uniwersytety powszechne
uniwersytety powszechne, ludowe (tu różne rozumienia słowa lud - chłopi, klasy niższe, naród - wprowadzają czasem zamieszanie) "dla wszystkich" instytucja szerzenia oświaty, dostępna dla wszystkich bez względu na wiek i wykształcenie. Ich głównym celem jest popularyzacja wiedzy oraz rozwijanie aktywności kulturalnej wśród szerokich kręgów społeczeństwa.
Zobacz też; Ludowe Szkoły Rolnicze, Uniwersytety Robotnicze
Spis treści
Pierwsze inicjatywy
Przedrozbiorowe
1772-1775 akademia w Będominie k. Kościeżyny zorganizowana dla okolicznej młodzieży przez Józefa Wybickiego
1772-1795 Akademia Opaleńska zainicjowana przez Jakuba Czapskiego
Do Wiosny Ludów
1800-1832 zebrania publiczne Towarzystwa Przyjaciół Nauk
Do 1905 roku
Królestwo Polskie
1885 z połączenia rozproszonych, najczęściej kobiecych (stąd nazwa) grup samokształceniowych powstaje konspiracyjna organizacja zwana uniwersytetem babskim (z uwagi na początkowy skład kółek) czy latającym (z uwagi na tajny charakter i organizowanie w prywatnych mieszkaniach). Utrzymywał się głównie z opłat uczestniczek.
W roku udało się prowadzone od
1891 r. Towarzystwo Pszczelniczo-Ogrodnicze w Warszawie prowadzi kursy zawodowe, które uzupełniane są nielegalną edukacją ogólną (np. historia polski).
1900 kursy te udaje się przekształcić w stacionarną szkołę - Pszczelin
1905 w Kruszynku (Żeńskia Szkoła Rolnicza),
1909 r. w Sokołówku (szkoła rolnicza dla chłopców) i w Gołotczyźnie (Ferma Rolnicza dla kształcenia dziewcząt włościańskich)
1912 również szkołę dla chłopców w Gołotczyźnie (szkołę dla chłopców pod nazwą „Bratne")
Po r. 1910 powstały jeszcze szkoły męskie: Nałęczów 1907, Mieczysławów 1912, Krzyżew 1913, Lisków 1913, Kijany 1914, Popów 1914 i szkoły żeńskie: Mirosławice 1910, Nałęczów 1910, Grędzice 1911, Nieszków 1912, Śniadów 1913, Maciejowice 1913, Marysin 1914. por. Ludowe Szkoły Rolnicze
1904 (?) założony zostaje przez Marię Dzierżanowską w Warszawie tajny Uniwersytet Ludowy
Galicja
1898 powstaje Towarzystwo Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza
1904 Wolny uniwersytet wakacyjny w Zakopanem
Do roku 1914
Królestwo Polskie
1905 Uniwersytet dla Wszystkich "rozpoczyna publiczne, nielegalizowane wykłady o Konstytucji, swobodach obywatelskich, nowych ustrojach politycznych, szkolnictwie w Szwajcarji, o granicach plemienia polskiego, o autonomji Królestwa..."
1906
- rejestruje się Towarzystwo Kursów Naukowych, które jest kontynuacją działalności Uniwersytetu latającego
- rejestruje się Polska Macierz Szkolna, której jednym z kół warszawskich staje się tajny Uniwersytet Ludowy staje się częścią zarejestrowanej |Macierzy Szkolnej]]
Równoległe, konkurencyjne ideologiczne struktury o proweniencji "narodowej" (Macierz Szkolna i organizacje przejmujące jej szkoły po rozwiązaniu organizacji) oraz "postępowej" zwiazanej z Towarzystwem Uniwersytetu dla Wszystkich i niezależnymi organizacjami lokalnymi jak "Światło", Uniwersytet Ludowy Ziemi Radomskiej
Galicja
1906 Seminarium wychowania narodowego organizowane w Krakowie przez Eleusis dla osób ze Śląska
II RP
1922 roku z inicjatywy Ignacego Daszyńskiego. Pierwsze zebranie organizacyjne Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (TUR)
Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych (TUL)
Po 1945
Po 1945 uniwersytety powszechne prowadziły działalność w ramach TUL i TUR, a po połączeniu w 1948 – w ramach Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych i Ludowych, które to w 1950 roku przekształcono w Towarzystwo Wiedzy Powszechnej.
Uniwersytety powszechne były prowadzone również przez ZMSP oraz związki zawodowe.
Pierwszy Uniwersytet Powszechny TWP powstał w 1956 roku w Bydgoszczy. Pod koniec lat pięćdziesiątych działało w kraju już blisko 800 Uniwersytetów Powszechnych, głównie w środowisku wiejskim. Były to uniwersytety o charakterze ogólnym, realizujące cykle zajęć z różnych dziedzin wiedzy wybieranych w miarę dowolnie przez słuchaczy i kierowników placówek.
