Tekst źródłowy strony Wojskowa Straż Kolejowa

 źródło: [https://polona.pl/item-view/89f82f4e-a5b3-4bda-8f77-82df3f71de6b?page=21 Księga pamiątkowa pracy społecznej : 1918-1928 Warszawa 1928]

W‎ ‎listopadzie‎ ‎1918‎ ‎r.‎ ‎na‎ ‎terenie‎ ‎Warszawskiej‎ ‎Dyrekcji‎ ‎Kolejowej‎ ‎zjawił‎ ‎się‎ ‎komendant
V-go‎ ‎rejonu‎ ‎Straży‎ ‎Narodowej‎ ‎i‎ ‎jednoczesny
prezes‎ ‎„Sokoła“‎ ‎okręgu‎ ‎warszawskiego‎ ‎p.‎ ‎Emil
Rauer‎ ‎wraz‎ ‎z‎ ‎kompanją‎ ‎i‎ ‎członkami‎ ‎innych‎ ‎organizacyj‎ ‎i‎ ‎przyjął‎ ‎czynny‎ ‎udział‎ ‎w‎ ‎rozbrajaniu
niemców‎ ‎i‎ ‎przejmowaniu‎ ‎majątku‎ ‎kolejowego
od‎ ‎okupantów.

Po‎ ‎wypędzeniu‎ ‎niemców‎ ‎nastał‎ ‎okres‎ ‎organizacji‎ ‎Polskiego‎ ‎Kolejnictwa,‎ ‎był‎ ‎to‎ ‎okres‎ ‎bardzo‎ ‎trudny‎ ‎ze‎ ‎względu‎ ‎na‎ ‎szerzącą‎ ‎się‎ ‎anarchję,
spowodowaną‎ ‎brakiem‎ ‎zorganizowanego‎ ‎aparatu‎ ‎urzędniczego‎ ‎na‎ ‎wszystkich‎ ‎posterunkach‎ ‎kolejowych.

Stan‎ ‎ten‎ ‎wywołał‎ ‎potrzebę‎ ‎zorganizowania
na‎ ‎wszystkich‎ ‎kolejach‎ ‎państwowych‎ ‎specjalne
go‎ ‎organu‎ ‎bezpieczeństwa,‎ ‎zadaniem‎ ‎którego‎ ‎byłoby‎ ‎strzeżenie‎ ‎objektów‎ ‎kolejowych‎ ‎i‎ ‎utrzymanie‎ ‎ładu‎ ‎i‎ ‎bezpieczeństwa‎ ‎na‎ ‎wszystkich‎ ‎linjach
kolei‎ ‎żelaznych.

Ministerstwo‎ ‎Kolei‎ ‎Żelaznych‎ ‎po‎ ‎porozumieniu‎ ‎się‎ ‎z‎ ‎Ministerstwem‎ ‎Spraw‎ ‎Wojskowych,‎ ‎po
stanowiło‎ ‎utworzyć‎ ‎Straż‎ ‎Kolejową,‎ ‎powierzając
zorganizowanie‎ ‎i‎ ‎główne‎ ‎Jej‎ ‎dowództwo‎ ‎p.‎ ‎Emilowi‎ ‎Rauerowi.‎ ‎Odpowiednie‎ ‎rozporządzenie‎ ‎zostało‎ ‎ogłoszone‎ ‎w‎ ‎Monitorze‎ ‎Polskim‎ ‎Nr.‎ ‎50‎ ‎1919.
Dowódca‎ ‎E.‎ ‎Rauer‎ ‎natychmiast‎ ‎zaczął‎ ‎organizować‎ ‎Straż‎ ‎Kolejową‎ ‎na‎ ‎terenach:‎ ‎Warszawskiej‎ ‎i‎ ‎Radomskiej‎ ‎Dyr.‎ ‎Kolejowych,‎ ‎powierzając‎ ‎dowództwo‎ ‎i‎ ‎organizację‎ ‎Dyr.‎ ‎Warszawskiej‎ ‎p.‎ ‎Stanisławowi‎ ‎Szczepkowskiemu,
a‎ ‎Radomskiej‎ ‎p.‎ ‎Juljuszowi‎ ‎Ruszke.

W‎ ‎r.‎ ‎1919‎ ‎ze‎ ‎względu‎ ‎na‎ ‎nieokreślony‎ ‎stosunek‎ ‎Straży‎ ‎Kolejowej‎ ‎do‎ ‎państwowych‎ ‎orga
nów‎ ‎bezpieczeństwa,‎ ‎jak‎ ‎Policja.‎ ‎Żandarmerja
i‎ ‎innych‎ ‎oraz‎ ‎stosunek‎ ‎do‎ ‎wojska,‎ ‎Ministerstwo
Kolei‎ ‎Żelaznych‎ ‎wystąpiło‎ ‎do‎ ‎Ministerstwa
Spraw‎ ‎Wojskowych‎ ‎o‎ ‎uwojskowienie‎ ‎Straży
Kolejowej,‎ ‎co‎ ‎zostało‎ ‎dokonane‎ ‎rozkazem‎ ‎Ministra‎ ‎Spraw‎ ‎Wojskowych‎ ‎z‎ ‎dnia‎ ‎26‎ ‎kwietnia‎ ‎1919
r.‎ ‎za‎ ‎Lp.‎ ‎1542.

Zmilitaryzowanej‎ ‎Wojsk.‎ ‎Str.‎ ‎Kolej,‎ ‎powierzono‎ ‎zorganizowanie‎ ‎Dyr.‎ ‎Wileńskiej.‎ ‎Dowództwo‎ ‎Główne‎ ‎mianowało‎ ‎dowódcą‎ ‎Wileńskiej
Dyr.‎ ‎Kolejowej‎ ‎p.‎ ‎Klemensa‎ ‎Starzyńskiego.

W‎ojskowa‎ ‎Straż‎ ‎Kolejowa‎ ‎podczas‎ ‎trzyletniej
swej‎ ‎działalności‎ ‎utrzymywała‎ ‎ład‎ ‎i‎ ‎porządek
na‎ ‎kolejach,‎ ‎strzegła‎ ‎objektów‎ ‎kolejowych,
ochraniała‎ ‎transporty‎ ‎wojskowe‎ ‎państwowe,
komunalne‎ ‎i‎ ‎prywatne,‎ ‎przyczyniając‎ ‎się‎ ‎tern
do‎ ‎utrzymania‎ ‎ogólnego‎ ‎ładu‎ ‎i‎ ‎porządku‎ ‎w‎ ‎kraju,‎ ‎oraz‎ ‎w‎ ‎znacznej‎ ‎mierze‎ ‎odciążając‎ ‎siły‎ ‎zbrojne‎ ‎państwa.

W‎ ‎lipcu‎ ‎1920‎ ‎r.‎ ‎Wojskowa‎ ‎Straż‎ ‎Kolejowa
w‎ ‎sile‎ ‎6-ciu‎ ‎kompanji‎ ‎pod‎ ‎osobistem‎ ‎dowództwem‎ ‎d-cy‎ ‎Głów.‎ ‎E.‎ ‎Rauera‎ ‎na‎ ‎rozkaz‎ ‎Minister
stwa‎ ‎Spraw‎ ‎Wojskowych‎ ‎ochraniała‎ ‎odcinek
kolejowy‎ ‎Stanisławów-Lwów,‎ ‎gdzie‎ ‎przyjmowała‎ ‎udział‎ ‎w‎ ‎bojach.

W‎ ‎drugiej‎ ‎połowie‎ ‎1920‎ ‎r.‎ ‎na‎ ‎mocy‎ ‎Uchwały‎ ‎Sejmowej‎ ‎i‎ ‎wypływającego‎ ‎stąd‎ ‎rozporządzenia‎ ‎Rady‎ ‎Ministrów,‎ ‎ogłoszonego‎ ‎w‎ ‎Dzienniku
Praw‎ ‎Nr.‎ ‎61‎ ‎poz.‎ ‎363.‎ ‎Wojskowa‎ ‎Straż‎ ‎Kolejowa‎ ‎została‎ ‎wcielona‎ ‎do‎ ‎Policji‎ ‎Państwowej.

Część‎ ‎uczestników,‎ ‎nie‎ ‎życząca‎ ‎sobie
przejść‎ ‎do‎ ‎Policji,‎ ‎otrzymała‎ ‎po‎ ‎zdemobilizowaniu‎ ‎prace‎ ‎w‎ ‎kolejnictwie.

Oto‎ ‎krótki‎ ‎rys‎ ‎historyczny‎ ‎Wojskowej‎ ‎Straży‎ ‎Kolejowej,‎ ‎jednocześnie‎ ‎musimy‎ ‎zaznaczyć,
że‎ ‎staraniem‎ ‎D-twa‎ ‎Głównego‎ ‎W.‎ ‎Straży‎ ‎Kolej,
został‎ ‎wydany‎ ‎1920‎ ‎r.‎ ‎szkic‎ ‎monograficzny‎ ‎pod
tytułem:‎ ‎„Wojskowa‎ ‎Straż‎ ‎Kolejowa‎ ‎1918-1920"
oraz,‎ ‎że‎ ‎w‎ ‎związku‎ ‎z‎ ‎obchodem‎ ‎w‎ ‎r.‎ ‎b.‎ ‎X-cio‎ ‎Lecia‎ ‎Niepodległości‎ ‎Polski,‎ ‎wydana‎ ‎zostanie‎ ‎„Mo-
nografja‎ ‎Wojskowej‎ ‎Straży‎ ‎Kolejowej‎ ‎1918—28
W‎ ‎obydwóch‎ ‎tych‎ ‎wydawnictwach‎ ‎szeroko‎ ‎jest
ujęta‎ ‎działalność‎ ‎Wojskowej‎ ‎Straży‎ ‎Kolejowej,
poparta‎ ‎obszernym‎ ‎działem‎ ‎statystycznym,‎ ‎oraz
personaljami,‎ ‎które‎ ‎przyczyniły‎ ‎się‎ ‎do‎ ‎zorganizowania‎ ‎i‎ ‎funkcjonowania‎ ‎Straży.

Przy‎ ‎tern‎ ‎zapomnieć‎ ‎nie‎ ‎wolno,‎ ‎że‎ ‎w‎ ‎zabiegach‎ ‎Straży‎ ‎Kolejowej‎ ‎brały‎ ‎czynny‎ ‎udział‎ ‎Sokół
i‎ ‎inne‎ ‎organizacje.