Eleusis

1902

Towarzystwa Poczwórnej Wstrzemięźliwości „Eleusis”

stowarzyszenie o zabarwieniu religijno-filozoficznym (nawiązujące w nazwie do greckiego miasta Eleusis), założone z inicjatywy Wincentego Lutosławskiego w 1902 roku. Miało duży wpływ ideowy na powstałe później harcerstwo. Działające legalnie w Galicji.

Seminarium wychowania narodowego

Prof. Wincenty Lutosławski już na samym początku istnienia Eleusis utworzył w Krakowie seminarium (ognisko) wychowania narodowego przeznaczone do kształcenia zdolniejszych robotników, aby mogli później sami zająć się uświadamianiem narodowym i szerzeniem abstynencji w swoich środowiskach. Nauka młodych robotników, przeważnie rodem ze Śląska, nie była jednak objęta jednolitym programem i systemem metod. Odbywała się zwykle indywidualnie. Dopiero w 1906 r. Wincenty Lutosławski zorganizował systematyczne kursy robotnicze przy krakowskim ognisku, które były prowadzone przez elsów–studentów, już bez jego udziału. {2} Kursy trwały

Śląsk

Najaktywniejsze koła towarzystwa działały w latach 1903-1914 w Gliwicach, Zabrzu i Rybniku. Władze pruskie uważały elsów za działaczy wywrotowych. W styczniu i listopadzie 1905 osądzono i skazano 47 członków towarzystwa. Oskarżenia dotyczyły działalności propolskiej. Śląskie Eleusis stawiało sobie za cel wychowanie kadry działaczy polskich. Jego członków Niemcy oskarżyli o przynależność do tajnego związku, zdradę stanu i działalność zmierzającą do oderwania części ziem od Rzeszy. Pomimo stanowczych działań organów władzy pruskiej ruch nie upadł. W latach 1907-1914 w 44 śląskich miejscowościach istniały koła elsów, przygotowujące grupę przyszłych działaczy polskiego ruchu narodowego na Śląsku

Tropy

Ruda Ślaska - Pomnik ku czci Wincentego Janasa, który od 1907 roku aktywnie działał w Towarzystwie "Eleusis". W latach 1918-19 zorganizował kursy j. polskiego i historii dla dorosłych. 21 sierpnia został aresztowany przez Reichswehrę i skazany na śmieć

W 1923 roku grupa ludzi oddana idei zorganizowała się na powrót jako Filarecki Związek Elsów. W 1929 roku związek zakupił w Burzynie 12 ha ziemi, by tam założyć osadę. por. https://www.gosc.pl/doc/1638352.Filareci-milosnicy-cnot

źródła

Udział Galicji w walce o szkołę polską (1909—1914

Seweryn A. Wisłocki "Eleusis" na Górnym Śląsku Niepodległość i Pamięć 10/1 (19), 51-58 2003

{2} http://www.montes.pl/montes_/index.php?option=com_content&view=article&id=850&Itemid=2054