Kowary

(niem. Schmiedeberg im Riesengebirge) miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie karkonoskim w Sudetach Zachodnich. Historycznie leżące na Dolnym Śląsku.

Społeczna historia miasta do 1900

na podstawie
1. Eisenmänger Th., Historia miasta Kowary w Karkonoszach, Bukowiec 2011
(Eisenmänger Th., Geschichte der Stadt Schmiedeberg im Riesengebirge, Breslau 1900)

2. http://jbc.jelenia-gora.pl/Content/14528/dzieje_kowar.pdf

Skrót historii

1421?-1433? wojny husyckie na Śląsku

1519-1574 reformacja na śląsku

1618 do 1648 roku wojnie trzydziestoletniej?

Rola zakonów w zagospodarowaniu terenów kotliny jeleniogórskiej

1242 księżna Anna wdowa po Henryku II Pobożnym ufundowała w Krzeszowie klasztor benedyktynów

1261 fundacja Bolesława Rogatki klasztoru "Clarus Fons" (Cieplice) mnichom z zakonu augustianów

1281 Jego syn książę Bernard Zwinny, w tej samej miejscowości, zwanej wtedy Callidus Fons, a leżącej na terenie jego księstwa próbował w r. osadzić joannitów.

1278-1289 wdowa po Henryku de Libentale ufundowała w Lubomierzu klasztor benedyktynek

�1403 Gotsche II Schoff 1403 ufundował cystersom z Krzeszowa prepozyturę w miejscowości zwanej wówczas Warmborn (Cieplice).

Nietolerancja religijna

1549 - gdy "nadszedł czas obsadzania nowego proboszcza, parafianie kowarscy wymogli, by stanowisko to objął (...) diakon Laurentius Werner, wyznający wiarę ewangelicką. Potwierdzenie tego wyboru przez właściciela Kowar Średnich, Caspara von Schaffgotscha młodszego, pana na Karpnikach, który był patronem tutejszego kościoła, nastąpiło tym szybciej, że on sam syał się żarliwym wyznawcą nauki ewangelickiej, a i sam biskup wrocławski nie odrzucał idei ruchu reformatorskiego.

1637 - zaplombowano kościół a duchownym opuścić zajmowane pomieszczenia. po dwóch latach podjęli ponownie służbę w kościele

1654 przejęcie kościoła i oddanie go pod opiekę franciszkanom, wypędzenie dwóch kaznodziejów, mieszkańcom w myśl porozumienia pokojowego ze Szwedami (zaprzestano nawracania siłą s. 103) pozostawiono wolność wyznania z tym, że kościół był tylko w Jaworze

1661 wydano zarządzenie, by wszystkie sieroty otrzymały katolickich opiekunów prawnych.

1666 edyktem cesarskim nakazano w księstwach dziedzicznych zamknięcie szkół ewangelickich i zwolnienie nauczycieli. Mieszkańcy Kowar po przywództwem miejskiego pisarza Sprongera próbowali zachować niekatolikich nauczycieli co spotkało się z represjami s. 106

1707 kolejny traktat ze Szwedami w Altranstädt wymusił kolejne ulgi dla protestantów m.in. budowę kościołów m.in. w Jeleniej Górze i Kamiennej Górze

1742 rozpoczął działalność dom modlitwy i publiczna szkoła ewangelicka

1744 zatarg pomiędzy katolickim kierwonictwem sądu a ewangelickim nauczycielem s. 120

1758 zrównano prawa kościelne ewangelików i katolików

1764 ewangelickie domy modlitwy zostały uznane za kościoły

samorząd

1408 - konflikt mieszczan jeleniogórskich z mieszkańcami Kowar o naruszenie przywilejów "poprzez organizowanie pospolitego targu wiejskiego, na którym prowadzona jest sprzedaż płótna, soli i piwa, a w okolicznych wsiach wykonywane jest niezwyczajne rzemiosło" s. 23

1454 - ugoda z Jelenią Górą - spotkanie "wójta i mistrzów kuźniczych całej gminy na Smedeberge oraz burmistrza, rajców, starszych i ławników cechów rzemieślniczych miasta Jelenia Góra" s. 27 - dzięki której mieszkańcy Kowar uzyskali pewne przywileje

1513 - podniesienie do rangi miasta

1583 - dwoistość prawna mieszkańców Kowar - z jednej strony jako mieszczan z drugiej jako mieszkańców wsi prowadziła do zatargów. po buncie (uzupełnić) ówczesny starosta krajowy zwołał zebranie, w którym brał udział dziedzic Kowar Waczlaw Schaffgotsch na Czarnem, liczni członkowie Kowar Górnych, Średnich i Wysokich oraz rozjemcy. ustalono zobowiązania wobec dworu, a "poza powyższymi świadczeniami (...) wszelkie inne prace i świadczenia na rzecz dworu zostają zniesione po wszystkie czasy, a mieszkańcy miasta uważani będą za mieszczan niezobowiązanych do pańszczyzny (...) Wójt i pisarz będą składać przysięgę jak za dawnych czasów", a więc zobowiązania się nie tylko do działania na korzyść właścicieli ale i wspólnoty. zakaz zbierania się mieszkańców bez przedstawiciela właściciela. s. 46

1610 - kolejna umowa doprecyzowująca poprzednią podjęta podczas "zebrania robotników folwarcznych, mistrzów kowalskich i dziesięciu podkuwaczy przy Rynku, pod przewodnictwem Wentzela Kuppera, urzędnika wyznaczonego w tym celu przez Bernharda Schaffgotscha z Trzcińska: s. 56

1622 lisowczycy plądrują Kowary,

1634 uciekinierzy osiedlają się w górach. Początkowo są to tymczasowe schronienia, później powstają normalne budynki "które - jak pisze hrabia Herman von Czernin w 1695 r. zamieszkane przez wiele lat, a obecnie ukrywa się tam motłoch nie uznający władzy, różnej wiary i pochodzenia, bezpaństwowcy, nie mający pozwolenia na pobyt, którzy nie płacąc należności błagają władze o wyrozumiałość". s. 79 Budniki

1684 - starosta urzędowy zarządził zebranie mieszczan Kowarskich by użyczyli furmani i swoją pracę, a na sprzeciw i powoływanie się na wcześniejsze ustalenia 47 osób zostało aresztowanych. Po wielu skargach i ugodzie w 1695 niewiele uzyskano i skarżono się raz jeszcze w 1717

1741 całe miasto musiało zadecydować czy chce być pruskie czy lotaryńskie - wszyscy mieszkańcy musieli złożyć przysięgę królowi Prus s. 114

fundacje

Pamiętając, że fundacje w przeszłości (a szczególnie w średniowieczu) były czymś innym niż dzisiaj (szczególnie w Polsce) warto zwrócić uwagę na;

1401 Gotsche Schof funduje kościołowi w Kowarach ołtarz i zapisał "kościołowi sumę 11 marek rocznie w groszach pruskich, która miała być łożona na Dom Boży po wsze czasy, a mianowicie z dochodów jego własnych i właścicieli dziedzicznych. (...) Pierwszym przewodniczacym i zarządcą tej fundacji mianowany został syn dziedzicznego wójta Kowar Johannes Bessirmeister, natomiast rycerz Gotsche Fritsch zagwarantował sobie i swoim spadkobiercom prawo patronackie" s. 21 (sprawdzić w dzieje Kowar)

cechy

ogółem

od 1639-1696 "liczba mistrzów w różnych cechach rzemieślniczych wzrosła z 30 do 70, a liczba cechów wzrosła do 13 (cechy złotników, wyrwórców noży, kowali kopalnych i zgrubnych, rusznikarzy, wytwórców kolb do strzelb stolarzy, bednarzy, krawców, szewców, kuśnieży, introligatorów, siodlarzy)." s. 97

cech kowali wyrabiających noże

Wojna trzydziestoletnia

W chwili wybuchu wojny nalezalo doń 68 mistrzów z wieloma czeladnikami. W 1659 sześciu pozostałych tu jeszcze mistrzów postanowiło ponownie utworzyć niezależny cech. S. 84

organizacje

1832 Kowarskie Męskie Towarzystwo Śpiewacze (Männer-Gesang-Verein Schmiederberg)

1854 na zaproszenie kantorów Teigle i Greulicha założono stowarzyszenie "stół Pieśni" (Liedertafel) 1860 poświęcenie sztandaru w sali "Bractwa Strzeleckiego"

1862 założenie towarzystwa gimnastycznego (Männer-Turn-Verein)