O zakładaniu kół włościanek

za Ziemianka Polska nr 3 Lwów Marzec 1913

Kołłątaj tak mówił w swej naprawie Rzplitej. "Nadaremnie pracować nad najlepszem wychowaniem mężczyzn, gdyby zaniedbano wychowanie kobiet". Dziś to się urzeczywistnia, - organizacya kobiet dziś dopiero zaczyna wchodzic w życie. Pewien mądry człowiek powiedział: Naród, który zatracił chęć stowarzyszania się, idzie ku śmierci". My dążymy do stowarzyszeń, więc mamy zarodek życia, a nie śmierci.

Wszystko musi być zorganizowane, praca bez organizacyi jest urywkiem tylko, nie może być trwałą. Praca wszystkich narodów musi byc zorganizowana, tem więcej praca narodu zdobywającego sobie byt polityczny. Mamy wiele organizacyi. Jest wiele szkodliwych wśród nich. Mężczyźni są wszyscy prawie zorganizowani. Kółka rolnicze, T.S.L., Towarzystwo Ziemian, Kasy oszczędności i t.d. Kobieta nie jest jeszcze u nas zorganizowana, bo organizacye istniejące nie obejmują całej Polski, nie maja trwałej podstawy, - najmniej zorganizowana jest włościanka, najwięcej inteligencya i robotnice. Włościanka powinna być zaczątkiem organizacjyi , - błąd popełniony, który do dziś się odbija, - lud zorganizowano politycznie dawniej znacznie, kulturalnie i społecznie od kilkunastu lat dopiero. Stąd dusza ludu była spaczona, dlatego też inne organizacye idą trudno. Żalimy się, że usiłowania nasze słaby znajdują oddźwięk w ludzie, duże tego przyczyny 1) zła organizacja ludu, 2) brak organizacyi kobiet.

Dziś trafia się do włościanek przez włościan, a powinno być odwrotnie, przez włościankę do włościanina. Stąd konieczne zorganizowanie włościanki społecznie, ekonomicznie i narodowo.

W lud idą dziś wszyscy, różne są drogi tych apostołów, różne ich cele. Bliższe cele związane są z interesami pewnej warstwy, stąd organizacya często szkodliwa, praca wynikająca stąd negatywna a nie pozytywna. Widzimy dziś zjawisko dziwne, że lud polski jest przedmiotem handlu, do niego idą z hasłami na przyszłość szkodliwymi, przeciw temu działać trzeba: rozum pierwotny kocha najwiecej negacyę, my chcąc zorganizować lud społecznie iść w niego mamy z pracą pozytywną, (a negacyą osobistych przywilejów). Z jednostek składa się naród, człowieka trzeba uobywatelnić, uspołecznić, stąd wynika konieczność zorganizowania włościanki.

Kołłątaj powiedział: "By naród uobywatelnić trzeba kobietę podnieść, (tj. ując w karby organizacyi).

Cała dziedzina życia codziennego dziś w rekach kobiety, na wsi w mieście, ona jest wspólniczka mężczyzny w przemśle i w handlu, - by handel i przemysł unarodowić trzeba zorganizować kobiety. Błędem jest twierdzenie zwolenników dorywczego działania, że wystarczy wpływać na jednostkę.

Kwestya zorganizowania włościanek jest jedną z najważniejszych. By podnieść tak bardzo u nas zaniedbane rolnictwo, trzeba współudziału kobiety, to zrozumiało obecnie społeczeństwo, późno się do tego zabrano, ale nie za późno, - po doznanych zawodach, po nieszczęściach trzeba energicznie wystąpić.

W roku 1909 założono przy Kółkach rolniczych w Galicyi kobiece kółka (sekcye), - 27 sekcyj. cdn