Bracia Francuzi i Polacy Zjednoczeni
Przygotowane w ramach kursu AU "Historia samoorganizacji w Wielkopolsce" |
(1808-1816) (1820- kontynuacja jako "Świątynia Jedności")
Français et Polonais Réunis, Bracia Francuzi i Polacy Zjednoczeni na Wschodzie Poznania – loża wolnomularska założona przez Wielki Wschód Polski 1 stycznia 1808 roku. Po upadku Napoleona została zamknięta. Wznowiła pracę pod nazwą Standhaftigkeit, 9 grudnia 1815 roku podległa wielkiej loży zu den drei Weltkugeln.
8 listopada 1810 roku założyła lożę adopcyjną Ogród Edenu.
Bibliografia
Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 150.
Loże w Poznaniu
Wojska te przyniosły loże polowe i spowodowały powstanie lóż miejscowych, zależnych od wielkiego wschodu francuskiego. W r.1807 założono w Poznaniu lożę p.n."Bracia Francuzi i Polacy zjednoczeni (Les Freres Polonais et Fraucais reunis)", w Warszawie lożę "Zjednoczeni bracia polscy". Wielki wschód prowincjonalny dla Wielkiego Księstwa Warszawskiego powstał niebawem w Warszawie. W lożach panował zdecydowany kierunek narodowy i wielka cześć dla Napoleona jako wybawiciela narodu polskiego. Loża poznańska składała się z licznych dygnitarzy wojskowych i cywilnych oraz wybitnych obywateli: pracowała w języku polskim i francuskim. Mistrzem byl przez dłuższy czas generał Wincenty Axamitowski. Do członków zaliczali się: pułkównik Stanisław Myeielski, prefekt departamentu Józef Poniński, podprefekt Aleksander Żychliński, rzecznik trybunału Augustyn Zaborowski, prezydent miasta Bernard Rose, hr. Kacper Skarbek, sędzia Wiktor Szołdrski, generał Henryk Dąbrowski, gen. Amilkar Kosiński, hr. Aleksander Bniński, gen. Kazimierz Turno, hr. Melchior Łącki,sędzia trybunału Morawski i wielu innych (w r. 1814: 233 braci). W r. 1812 dzierżył młot mistrza prezes trybunału Faustyn Zakrzewski. Istnieje przypuszczenie, że w pewnym czasie był mistrzem loży poznańskiej ks. Józef Poniatowski, pewnem natomiast jest tyle, że był nim w loży warszawskiej i w pewnych pozostawał stosunkach z poznańską. W październiku 1810 założyła się w Poznania ponadto loża filjalna żeńska na Wzór francuski p.n. "Ogród Eden"(o rytuale nieprzyzwoitym w stopniu uczenic), nie istniała jednakże długo. Należały do niej m.in. Barbara Dąbrowska, wielka mistrzyni, Juljanna Pottińska, Karolina Palombini, Jaraczewska, Wincent, Axamitowska, Eufemja Kwaśniewska, Zaborowska, Sułkowska, Augustyna Zabłocka.
Zmierzając do unarodowienia ruchu wolnomularskiego, wielki wschód warszawski starał nie uniemożliwić prace, lożom obrządku niemieckiego. Nierozwinęła pracy loża niemiecka w Poznaniu "Friedrich Wilhelm zur begluckenden Eintrach", w grzecznej drodze zamknięto policyjnie pozostałą lożę gnieźnieńską, loża prowincjonalna płocka sama zawiesiła swe czynności. A jednak niebawem dwie ostatnie loże wznowiły ostrożnie pracę, pozostały także łomżyńska i łęczycka, częściowo spolszczone w składzie członków (Lasocki w Łomży, gen. Kretkowski w Łęczycy, Plichta w Płocku, mistrz prowincjonalny Franciszek Mickiewicz, gen. Stanisław Mielżyński, ostatni nieczynny). Ponadto utrzymały się loże obrządku niemieckiego w Bydgoszczy i Toruniu. W Poznaniu założyli Niemcy w r. 1812 tegoż systemu własną lożę pod nazwą. Piast zu den 3 sarmatischn Saulem, nieodgraniczając się wszakże ściśle od Polaków. Wśród urzędników loży spotykamy Maksymiljana i Adama Moszczeńskich oraz Splawa-Neymana. Członkami honorowymi byli gen. Henryk Dąbrowski i prefekt Poniński. Loża ta pozostała jednakże nieczynną i rozpoczęła pracę dopiero po ponownem wkroczeniu Prusaków do Poznania, w dniu 24 stycznia 1816.
Nowy rząd pruski skasował lożę polsko-francuską. Po okupacji loża "Bracia Francuzi i Polacy zjednoczeni"zmieniła nazwę na "loża postałości" (7czerwca1815). Mimo to została rozwiązana policyjnie. Wówczas zniewolona była wystąpić ze wschodu warszawskiego, którego wielki mistrz Stanisław Kostka Potocki i urzędnicy Orsetti, Woźnicki. Woyda i Ginett zwolnili ją od obrządku francuskiego, poczem przystąpiła do wielkiego wschodu berlińskiego "zuden drei Weltkugeln".Loża macierzysta berlińska przyjęł awprawdzie lożę polsk ąchętnie, zdradzała jednak z góry dążność do połączenia jej z istniejącą niemiecką. "Piast zu den dreisarmatischen Saulen'" oraz zmusiła do skreślenia wszystkich oficerów, urzędników i zwolenników Napoleona oraz rządu saskiego. "Stałość" ukonstytuowała się ponownie w grudniu 1815, a dnia 16 marca 1816 i rozpoczęła nową pracę. Mistrzował Zaborowski. Pomiędzy zwolennikami Napoleona znalazł się między innemi sędzia Morawski; wystąpił z loży. Wśród urzędników i członków znajdowali się również - w mniejszości znacznej - Niemcy, zwłaszcza dlatego, że lożę "postałości" uznano jako ciąg dalszy starej loży "Schnieder Weisheit". Z działalności loży notujemy posiedzenie żałobne za brata Tadeusza Kościuszkę w dniu 19 grudnia 1817 odbyte. Obie loże wschodu poznańskiego utrzymywały dość żywy kontakt, dzieliły się lokalem, później prowadziły wspólni'-! budowę własnego domu, a wreszcie złączyły sit; dnia 28 kwietnia 1820 w istniejącą do tych czas lożę "Świątynia Jedności" (Tempel der Eintracht). Urzędnicy obierani byli pierwotnie parytetycznie z pośród Polaków i Niemców. Pierwszy zarząd miał skład następujący: Plichta (mistrz), Rieman, Sobański, Sturzel, Schloegel, Milewski, Stophasius, Bornemann, Mielcarzewicz, Hoffmann, Kalkowski, Kozłowski, Peschel, Kupkę, Niklaus. Szybko jednakże pozbyli się Polacy wpływów: ostatni protokół polski spisano w stopniu pierwszym w r. 1823, w trzecim w r. 1825,a w drugim w r. 1829. Coś z rytuału polskiego zachowano jeszcze do r. 1866 ze względu na zasłużonego br. Jagielskiego, przez 40 lat urzędującego jako pierwszy dozorca.*)
