Teodora Męczkowska
z Oppmanów Maria Teodora Męczkowska
(1870-1954)
córka Jana Adolfa i Teodory z Berlińskich.
żona od 1895 dra Wacława Męczkowskiego.
"Członkini ,,Zet’u oraz Koła Kobiet Korony i Litwy. Przewodnicz. Stów. Kobiet z Wyższym Wykształc., przedst. m. Warszawy w Ra dzie Szk., wiceprzewodn. Tow. Eugen., czł. Zw. Pracy Obyw. Kobiet, czł. Zw. Nauczyc. i org. ,,Zrąb". Ogł. szereg prac z zakr. przyrodoznawstwa, dydaktyki i zagadnień wychowawczych (...) Współprac, w czasop. Kobieta Współczesna, Praca Obywatelska i in. Odzn.: O. P. 4, M. N. Warszawa, Chmielna 25, tel. 6-90-80". za Łoza, Stanisław Czy wiesz kto to jest? Warszawa 1938
współzałożycielka i członkini zarządu (12.IX.1911— 26.II.1916 i 3.III.1917—1.XII.1917) Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego - za Paweł Sosnowski Dzieje Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego(1805 — 1919)
cytaty
żródło: Walewska W WALCE O RÓWNE PRAWA. NASZE BOJOWNICE WARSZAWA, 1930
W 1896 r. skończyła p. Oppmanówna wydział przyrodniczy w Genewie. Zaraz po powrocie do kraju odbył się ślub. Rodzina znowu promieniała. Nareszcie umilkną kłopoty z nieokiełznaną panną. Ale nowa niespodzianka. W myśl samowystarczalności kobiety, która nie chce być zależnym od męża materjalnie biernym podmiotem, postanowiła pani doktorowa spożytkować swoją wiedzę uniwersytecką (była jedną z pierwszych naszych studentek) i dawać lekcje. Otrzymała je natychmiast na pensji p. Porazińskiej. Powstał huczek w mieście i wielkie zaniepokojenie. — Jakto, mężatka i praca zarobkowa! (...)
Młoda pani odpowiedziała artykułem w „Sterze“, organie równouprawnienia kobiet, wydawanym przez P. Kuczaską-Reischmit. Tytuł brzmiał:„Praca zarobkowa kobiet zmężnych‘‘. Podpis „Doktorowa Męczkowska. Wrzało, huczało coraz gwałtowniej. Ale była studentka nie schodziła z placówki. Świetne wykłady, za któremi ginęły uczenice, zwyciężały upór opinji. Dawała lekcje na pensji p.Sikorskiej, Walickiej, w Seminarjum dla nauczycielek Twa Ochrony Kobiet. Trwało tak do 1918r„ kiedy Min.A\.R.iO.P. powołało ją na stanowisko wizytatorki średnich szkół żeńskich w Warszawie, mające na celu nadzór nad całokształtem działalności naukowej i wychowawczej zakładów. (...)
A nie spoczywała nigdy, łącząc zawsze pracę zarobkową z dziełem społecznem. Jeszcze za lat młodych, w Łowiczu, stworzyła na własną rękę zaczątek t.zw. „bosej akademji“, tj. j. tajnego nauczania w kompletach, które później, ujęte w ręce p.Cecylji Śnigockiej, rozrosło się do takich zdumiewająco potężnych rozmiarów, że stało się hasłem, obowiązującem całe Królestwo i dzielnicę Wielkopolską. Swoim spokojnym imperatywem, któremu podlegało zawsze jej otoczenie, pobudzała Męczkowska do życia umysłowego całe ciche, zielenią umajone miasteczko. Nie dosyć, że pod batutą swoją zorganizowała panny miejscowe w szeregi tajnych nauczycielek proletarjatu; niedosyć, że przypomocy ich stworzyła ukrytą przed wzrokiem władz bibljotekę, która w kilkanaście lat później została zalegalizowana, ale jeszcze pozatem dla nich samych urządziła uniwersytet wakacyjny w myśl, że dając z siebie, trzeba coś w zamian otrzymywać. Zjeżdżali się co lato studenci z różnych wydziałów. Zapędzała ich młoda emancypantka do wykładów. (...)
W okresie wytężonej podziemnej pracy polityczno-narodowej należała Męczkowska do organizacji tajnego Związku Młodzieży Polskiej i była członkiem Ligi Polski, późniejszej Ligi Narodowej (...). W 1891 r. z inicjatywy i pod przewodnictwem Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit powstało przy Muzeum popierania przemysłu i handlu t.zw. „Koło pracy kobiet‘‘,które z gromadziło cały bojujący feminizm współczesny. (...) Męczkowska zapisała się do Koła i zabierała głos często. (...)
W 1905 r. powstaje z jej inicjatywy „Polskie Stowarzyszenie równouprawnienia kobiet“, którego zostaje vice-przewodniczącą, kładąc główny nacisk na prawno-polityczne wykształcenie kobiet. (...)
W czerwcu 1907 r. (...) z inicjatywy i za staraniem M. Rajchmanowej (J. Orki)—zwołano I walny Zjazd kobiet polskich w Warszawie, poświęcony uczczeniu 40-lecia pracy autorskiej i społecznej El. Orzeszkowej. W komitecie zasiadały najdzielniejsze siły kobiece—między niemi takżei T. Męczkowską. Dla upamiętnienia Zjazdu powstało wydawnictwo (...) między niemi "Ideały etyczno-społeczne ruchu kobiece-go“ T. Męczkowskiej, gdzie wykazuje autorka ścisłą łączność sprawy kobiet z hasłami humanitarnemi — z walką przeciwko wszelkiej przemocy, z handlem żywym towarem it.p. (...)
Stała współpracowniczka „Steru“, „Ogniwa“,„Tygodnika ilustrowanego", gdzie prowadziła czas jakiś dział spraw kobiecych, wydała w „Bibjotece abolicjonistycznej" broszurę:„Służące a prostytucja", wykazując na mocy statystyki, jaki olbrzymi procent prostytutek świata całego rekrutuje się z pośród służby domowej żeńskiej. (...)
W 1900 r. powtstało „Koło abolicjonistów", które przeszło następnie w „Tow. walki z nierządem",a dziś rozrosło się do szerokich ram „T-wa eugenicznego", dążącego do podniesienia gatunku człowieka pod względem fizycznym i moralnym. Męczkowska, jako członek Koła abolicjonistów, przechodziła wszelkie jego przełomy i różniczkowania, pracując po dzień dzisiejszy w Tow. eugenicznem.(...)
Długi czas była czynnym członkiem zarządu„ Stowarzyszenia nauczycielstwa polskiego“, które w okresie wojny stworzyło t.zw. „Komisję pedagogiczną",stanowiącą podłoże dla organizacji późniejszego Min.W.R.i O. P.
W latach ostatnich założyła „Stowarzyszenie kobiet z uniwersyteckiem wykształceniem", wybrana jako przewodnicząca zarządu.
