Towarzystwa Gimnastyczne
Ruch Turnerski
Turnerbewegung - „ruch turnerski”, towarzystwo gimnastyczne (Turnverein)
Początków współczesnego ruchu gimnastycznego (i szerzej sportowego) szukać należy w Niemczech na przełomie XVIII i XIX wieku . To tu, w przeciwieństwie do Szwecji (gimnastyka szwedzka) i Anglii (sporty drużynowe), ruch gimnastyczny tworzony był oddolnie w formie organizacji.
W 1811 r. w Hasenheide koło Berlina Friedrich Ludwig Jahn (1778-1852) utworzył pierwsze boisko do ćwiczeń, zwane Turnplatz (od niemieckiego „Turnen” – gimnastyka). Miało ono stanowić ośrodek wychowania młodzieży niemieckiej w duchu starogermańskim. Młodzież spędzała tam na wspólnych ćwiczeniach dwa popołudnia tygodniowo (środy i soboty). Jednolicie ubrana w lniane stroje, odżywiała się jedynie chlebem i wodą. Młodzi ludzie nosili odznaki na których wyryte były daty bitew w lasach teutoburskich oraz pierwszego i ostatniego turnieju rycerskiego rozegranego w Niemczech. To surowe wychowanie miało być początkiem odrodzenia narodu niemieckiego, który zdaniem Jahna daleko odszedł od dawnych tradycji.
Najbardziej represyjnie do turnerstwa podeszło Królestwo Prus, gdzie ten ruch został oficjalnie zakazany, a sam Johann Friedrich Christoph Ludwig Jahn znalazł się w więzieniu. Dopiero w latach 40. i 50. XIX wieku za panowania króla Fryderyka Wilhelma IV wszystkie restrykcje wobec ruchu „turnerskiego” w Prusach zostały cofnięte i nastąpił ponownie jego szybki rozwój.Okazało się, że doskonale pasowało ono do pruskich koncepcji militarystycznych. Naczelne dowództwo wojskowe było żywo zainteresowane ćwiczeniami fizycznymi zarówno w wojsku jak i poza nim, wśród młodzieży stanowiącej potencjalne źródło rezerw ludzkich dla armii w czasie ewentualnego konfliktu zbrojnego. To dlatego między innymi w roku 1860 w Prusach wychowanie fizycznie wprowadzone zostało do programu nauczania szkół podstawowych.
Ideologicznie wywodził się on z kultu rycerskiego i nawiązywał do tradycji patriotycznych. W połowie XIX wieku uległ stopniowej ewolucji w kierunku regularnych ćwiczeń fizycznych. Powstały boiska turnerskie. W czasie ćwiczeń korzystano ze specjalnie dobranych przyrządów, jak drążki i poręcze gimnastyczne. Rozwijano sprawność ruchową, siłę i zręczność. W skład programów turnerskich wchodziły rzuty (oszczepem, kulą), skoki (wolne, w dal, o tyczce, na konia, na przyrządach), biegi, woltyżerka, ćwiczenia równowagi (np. na belce), ćwiczenia na drążku i na poręczach, zapasy itd. Z ćwiczeniami wiązało się współzawodnictwo, co prowadziło do organizowania imprez i zawodów sportowych. W zrzeszeniach turnerskich masowo uczestniczyli studenci. Studenckie zrzeszenia turnerskie uzyskały na uczelniach status korporacji. .
Powstający na terenie państw niemieckich ruch turnerski stał się ważnym elementem aktywności obywatelskiej, a na ziemie dawnej Rzeczypospolitej trafił na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych (między innymi we Wrocławiu w 1858 roku powstał Alter Turnverein Breslau, w 1859 roku w Bydgoszczy – Männer Turnverein Bromberg, w 1860 roku w Poznaniu – Männer-Turn-Verein Posen).
Przed I wojną światową funkcjonowały we Wrocławiu trzy studenckie korporacje o charakterze turnerskim. Jedna z nich, Turnerschaft Guestphalia, miała swój ośrodek w Technische Hochschule Breslau. Rozpoczęła swoją działalność w 1910 roku. Nieporozumienia i konflikty członkowie korporacji rozwiązywali w pojedynkach na szable. Działalność korporacji przerwał wybuch wojny światowej i odejście burszów na front.
Ruch sokoli
http://pbc.biaman.pl/Content/11662/Sok%C3%B3%C5%82%20w%20Galicji.pdf
