Towarzystwo Czytelni Ludowych

Powstało po rozwiązaniu Towarzystwo Oświaty Ludowej w r. 1880 w Poznaniu. Dochody towarzystwa wynosiły w r. 1880 12.581 marek, w r. 1900 10.978 marek. W r. 1895 utrzymywało towarzystwo w Niemczech 1215 czytelń ludowych, z tego 671 w Poznańskiem, 210 w Prusiech zachodnich, 153 na Górnym Śląsku, 66 w Prusiech wschodnich, 115 w innych częściach Niemiec. W r. 1900 istniało już 1590 czytelń.

WITOLD JAKÓBCZYK HISTORYCZNA ROLA BIBLIOTEK LUDOWYCH POD ZABOREM PRUSKIM

Po 1919

Charakterystyką organizacji T.C.L było szerzenie oświaty wśród polskiej ludności, zakładanie bibliotek i czytelni oraz organizacja odczytów. Za cel przyjęto także, wydruk kartek korespondencyjnych i telegramów.

Statut Towarzystwa Czytelni Ludowych w Poznaniu 1933

W Grudziądzu

Prezesem powiatowego Komitetu Towarzystwa Czytelni Ludowych (T.C.L.) w Grudziądzu, a zarazem jego współzałożycielem, ksiądz Władysław Łęga. Kiedy pod opiekę TCL przekazano grudziądzką bibliotekę i muzeum stanął na czele utworzonej sekcji muzealnej towarzystwa. W tym samym gmachu, w 1921 roku utworzono polską bibliotekę Towarzystwa Czytelni Ludowych. Zgromadzono w niej literaturę polską i światową o wysokim poziomie artystycznym, a także niemal komplet polskiej literatury romantycznej. W dniu 17 listopada 1924 roku założona została staraniem Komitetu T.C.L. biblioteka na Chełmińskim Przedmieściu . Przewodniczącym Podkomitetu był ks. kuratus Jan Klunder. Biblioteka mieściła się w kancelarii parafialnej przy ulicy Bydgoskiej 10. Wypożyczanie książek odbywało się w poniedziałki i czwartki od godz. 4 do 6 popołudniu. Z początkiem stycznia 1928 roku otworzona została także z ramienia T.C.L. czytelnia przy ulicy Wiślanej 3 pod kierownictwem podkomitetu na Chełmińskim Przedmieściu. Zaopatrzona była bogato w dzienniki tygodniki i miesięczniki ilustrowane. Ze źródeł wiemy, ze polska biblioteka, licząca 35 tysięcy tomów, została kompletnie zniszczona przez Niemców już w pierwszych dniach wojny 1939 roku. Zniszczono wszystkie polskie książki łącznie z rocznikami "Gazety Grudziądzkiej", których nie udało się odtworzyć w komplecie do dnia dzisiejszego.

https://warszawa.naszemiasto.pl/o-przedwojennym-towarzystwie-czytelni-ludowych/ar/c8-2641208

TCL na terenach Rzeszy

??? Działalność T.C.L. napotykała na szykany ze strony niemieckiej, bojówkarze niemieccy niszczyli książki. Pomimo przeszkód pod egidą TCL wiele bibliotek działało aż do wybuchu wojny w 1939 roku. ????