Wychowanie przedszkolne

Encyklopedia powszechna S. Orgelbranda T. 19

Historia

Rozwój instytucji wychowania przedszkolnego wyrastał z dwu niezależnych przyczyn. Z jednej strony było to wynikiem konieczności działań filantropijnych na rzecz dzieci zaniedbanych (w miastach i na wsi), z drugiej zaś rozwoju pedagogiki i zrozumienia roli wychowania przedszkolnego dla rozwoju osobistego i socializacji społecznej dzieci. Były to dwa osobne, choć czasem zachodzące na siebie, zjawiska. Z jednej stronach mówimy o ochronkach (ochronach), z drugiej m.in. o ogródkach dziecięcych.

średniowieczne szpitale

Przytułki dla dzieci początkowo mieściły się w ogólnych szpitalach, czyli średniowiecznych instytucjach pomocy społecznej, gdzie mieszkali wszyscy potrzebujący (chorzy, staży, dzieci). Czasem dla dzieci porzuconych i bezdomnych, w tym niemowląt tworzono oddzielne przytułki xenodochia orphanorum. Szczególnie duchacy specjalizowali się w opiece nad dziećmi. Domy takie powstawały ponoć już w Sandomierzu w 1222 czy w Poznaniu w 1263. Wspomina się też o powstałym w 1345 roku pod opieką konwentu sióstr szpitalnych dobrowolnego ubóstwa domu dla ubogich zaniedbanych dzieci w Grudziądzu, założonym w roku 1448 domu sierot w Tarnowie, czy ufundowanym w 1540 roku przez Zygmunta I szpitalu dla dzieci w Drohobyczu.

Szczególnie znaczenie, choćby na fakt ciągłości instytucjonalnej do dzisiaj, ma historia założonego założona ok. 1732 r. Domu Małych Dzieci ks. G.P. Baudouina. Dzięćmi zajmowały się wtedy głównie Księża Misjonarzom i Siostry Miłosierdzia

Joanna Domańska Dobroczynność względem sierot na ziemiach polskich do 1918 roku Biuletyn Historii Wychowania styczen 2019

Ochronki

Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności

W Warszawie w 1838 r. powołano Wydział Ochron Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności (na czele z hrabią Piotrem Łubieńskim, zastępcą Teofilem Janikowskim). W celu zdobycia niezbędnego doświadczenia wydelegowano za granicę dyplomowanego nauczyciela Teofila Nowosielskiego, przewidzianego na kierownika pierwszej polskiej ochrony. Nowosielski wzorował się w szczególności na metodach czeskich. C. Kępski, Idea miłosierdzia a dobroczynność i opieka, Lublin 2002, s. 74.

Towarzystwo Rolnicze

Ludwik Górski (podobnie jak wspomniany wyżej Goltz, czołowy działacz Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, Towarzystwa Rolniczego i podległego mu Komitetu Ochron Wiejskich)

_Nina Kapuścińska Projekty ochronek dla dzieci wiejskich w świetle „Kroniki Rodzinnej”

Maria Weryho Radziwiłowiczowa. W 1887 roku otworzyła ona w Warszawie ogródek dzieci cy i prowadziła kursy freblowskie dla wychowawczyĶ. w 1903 zało yła Tajne Koło Wychowania Przedszkolnego. W 1907 roku zalegalizowała Towarzystwo Wychowania Przedszkolnego

Druga połowa XIX wieku, stanowiąc jedną z cezur chronologicznych w dziejach rozwoju instytucji przedszkolnych, jest tak e znacz ca w dziejach kształcenia tzw. ochroniarek i freblanek. W tym okresie nast piło bowiem zró nicowanie placówek wychowawczych dla małych dzieci i powstały ochronki miejskie i wiejskie, przyfabryczne oraz ogródki dzieci ce prywatne i kierowane przez towarzystwa profesjonalne. Nowe funkcje instytucji opieku czych dla małych dzieci zrodziły potrzeb kształcenia zawodowego wychowawczy podejmuj cych w nich prac . Pod wpływem nowych pr dów pedagogicznych i przezwyci ania konserwatywnych pogl dów na temat wychowania małego dziecka, ochronki zacz ły zmienia swoj funkcj dozoru na rzecz funkcji opieku czo-wychowawczych. Mo emy zatem mówi o nowej fazie w rozwoju pedagogiki przedszkolnej. Powstawały wówczas pierwsze kursy i szkoły dla bon i ochroniarek. W miar rozwoju kursów i precyzowania ich programu wprowadzano coraz wi cej przedmiotów ogólnokształc cych i rozbudowywano zaj cia artystyczne i metodyczne.

ochrony wiejskie

"ochrony wiejskie, których myśl pierwszy u nas w kraju podniósł Cieszkowski w artykule "Biblioteki Warszawskiej" roku 1842 t. I, a w tym samym jeszcze roku Garbiński do wykonania polecił" por. Towarzystwo Rolnicze

Edmund Bojanowski jako osoba świecka otworzył 3 maja 1850 ochronkę w Podrzeczu, która dała początek Bractwu Ochroniarek, z którego z kolei rozwinęło się przyszłe Zgromadzenie Służebniczek. W Grabonogu założył „Dom miłosierdzia” dla sierot, ponadto apteki dla biednych, wypożyczalnie książek oraz czytelnie

Jedną z bardziej znanych ochronek była, zbudowana dzięki Żeromskiemu, który przeznaczył na ten cel honorarium za Dzieje grzechu, ochronka w Nałęczowie. To w niej działała jako nauczycielka i amatorska reżyserka teatralna Faustyna Morzycka (pierwowzór Siłaczki). Na kilka lat przed (tragiczną) śmiercią prowadziła ona w Nałęczowie najpierw tajną, a następnie jawną edukację dzieci wiejskich oraz edukację dorosłych.

zjazdu ochronek ludowych, który odbył się w Warszawie w dniach od 7 do 9 czerwca 1906 roku.

W II RP szukano nowej nazwy i testowano określenie "dziecińce". O finansowaniu ochronki zpb. Towarzystwo Dobroczynności w Ciechanowie.

https://szkolnictwo.pl/index.php?id=PU5489

Po śmierci Froebla zainteresowanie zagadnieniem ogródków freblowskich stale wzrasta. W Niemczech powstaje szereg stowarzyszeń oświatowych: Berliner Froebelverein (1860), Verein der Volkskindergarten in Berlin (1863), Verein für den Fichte-Kindergarten (1862) i posiadający największe wpływy Das Pestalozzi-Froebel Haus (1872)

Istniejące dotychczas ochronki jako jedyne placówki wychowania przedszkolnego nie spełniały swego zadania. Powstały jako ins ytucje opiekuńcze i ten cel rzutował na całą ich działalność. Ochronki były zrodzone przez potrzeby socjalne, filantropijne, ogródki natomiast powstały przede wszystkim w celu przygotowania dzieci do reformowanej szkoły ludowej

Po raz pierwszy w roku 1888 reorganizacją ochronek miejskich pod wpływem freblizmu zajęło się Towarzystwo „Miejskie Ochronki Chrześcijańskie“ we Lwowie, które było obok „Krakowskiego Towarzystwa Ochronek dla Małych Dzieci“ najpoważniejszą w Galicji instytucją kierującą omawianymi zakładami.

http://bazhum.muzhp.pl/media/files/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty-r1959-t2/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty-r1959-t2-s199-223/Rozprawy_z_Dziejow_Oswiaty-r1959-t2-s199-223.pdf

Aneta Bołdyrew Źródła do badań nad ochronkami jako instytucjami opiekuńczo-wychowawczymi w Królestwie Polskim w XIX ina początku XX wieku

Bobrowska-Nowak Wanda Zarys dziejów wychowania przedszkolnego Cz. I Teorie pedagogiczne i rozwój praktyki Warszawa 1978 Wiki - Biblioteka - Na półkach‎

Materiały

August Cieszkowski O OCHRONACH WIEJSKICH

Biblioteka Warszawska, 1842, T. 1

Powróciwszy z kraju, w którym zrodziły się Ochrony i za którego dzielnym przykładem Europa cała obdarzona została instytucyy, do najniezbędniejszych dla dobra ludzkości należący, — przekonawszy się tam naocznie 0 skutkach tej instytucji na wielką skalę rozpostartej, 1 utwierdziwszy się przeto w myśli nadania jej jeszcze większego rozwinięcia, — ośmielam się przełożyć przyjaciołom ludzkości kilka uwag, tyczących się możności i potrzeby dalszego tej instytucyi wykszałcenia i rozmnożenia, mianowicie w zastosowaniu do potrzeb kraju naszego. A naprzód wynurzmy słowo wdzięczności twórcy i założycielowi pierwszej Ochrony, Robertowi Owen, oraz pierwszemu ich rozszerzycielowi i publicznemu protektorowi Lordowi Brougham b. Kanclerzowi Państwa Angielskiego, który sam poczytuje wpływ jaki wywarł na upowszechnienie i rozwinięcie tej instytucyi, za jeden z najpiękniejszych i najzbawienniejszych o w o c o w swojego publicznego zawodu. Pomysł zaś i założenie pierwszej Ochrony zostanie bez wątpienia głównym, a może jedynym pomnikiem filantropicznych usiłowań Roberta Owen,— usiłowań, które po większej części tak fałszywy wzięły kierunek. Niechaj ten przykład przekona, jak dalece błądzę ci wszyscy, którzy nierozmyślnie potępiają i bezwzględnie za szkodliwe marzenia poczytują wszelkie myśli nowatorów, jeżeli się takowe bezpośrednio, i że tak powiem szczelnie do ich dawnych wyobrażeń łub pojęć przyłożyć nie dają; i którzy wolą cały jaki system in globo odrzucić, niż pilnie wyśledzić, w jakim punkcie on się z prawdą styka, i czy na tym punkcie zaszczepiona gałąź nie mogłaby zdrowych urodzić owoców. Niebaczni na to, iż mysi nigdy absolutnego fałszu wyrodzić nie może, a że przez to obowiązkiem jest filozofa, teoretycznie, a człowieka stanu, praktycznie natrafić na ten zdrowy nerw systemu, i żywotne rozwinięcie mu nadać.

Instytucya Ochron jest pierwszym szczeblem owej opieki społeczeńskiej, która dobroczynny swój wpływ nad indiwiduum od kolebki do grobu rozciągać powinna; ale której działanie na period dziecinny najznaczniejsze być musi...

(...) czas już na wychowanie włościańskich dzieci które dotąd losowi i szczęściu było oddane, zwrócić dobroczynniejszą uwagę i racyonalniejszych starań uczynić je przedmiotem. Czas juz dla nich ślepe przeznaczenie czujną opatrznością zastąpić, a przez najprostsze lecz dobrze zastosowane hygieniczne środki, ćwiczenia ciała, ochędóztwo i starania, obdarzyć czerstwem zdrowiem to mnóstwo drobnych dzieci, będące dziś pastwą śmierci lub choroby. (...) Lecz gdybyśmy tylko fizyczny stronę zadania uważali dalekiemi bylibyśmy od jego ogarnięcia. Duchowa jest stokroć jeszcze ważniejsza. Ktoż u nas nie słyszał i sam gorzko nie powtarzał utyskiwać nad stanem moralnym i sposobem życia wieśniaków? A jakżeż może być inaczej gdy dzieci włościańskie pędzę przytłumiony poranek życia w jedyném towarzystwie krowy, świni i gęsi, a to do póty do póki sami nie zamienię tego pół. bydlęcego życia na całkowicie bydlęce przez nadużycie wódki, — do czego ich pobudza przykład rodziców, którzy z podobnych przyczyn do podobnego stanu doszli, — i tak dalej wstecz.

(...) Stan kraju naszego wprawdzie niesłychanie się różni od stanu Państwa Angielskiego. Od. jego bogactw i od jego nędzy równie dalecy jesteśmy, lecz jeżeli nas Opatrzność dotąd od okropności Pauperyzmu uwolniła, tem większy przez to wkłada na nas obowiązek wejrzenia w opłakany stan wiejskiego ludu i zaniesienia mu dobroczynnej pomocy. Oto jest właśnie słaba strona społeczeńskich naszych stosunków. Oto jest właśnie pole dla szlachetnych uczuć wymagających działania.

Oby duch Associacyi, który u nas tak leniwo i niedołężnie rozwijać się zdaje, przez natchnienie dobroczynności wyższe i silniejsze nadal zyskał życie. Zastanówmy się nad dobrodziejstwami, które kraj nasz jest winien dwom Towarzystwom na wielką skalę rozwiniętym, t. j Kredytowemu i Ogniowemu. Oby się skromniejsze wprawdzie, lecz nie mniej, jeżeli nie bardziej potrzebne Towarzystwo Ochron Wiejskich do nich jeszcze przyłączyć mogło, — dobroczynne jego skutki dla kraju byłyby równie wielkie.

O ochronach wiejskich M. Kretkowska

Świat Kobiecy 1905 nr 11, 12, 13

Bibliografia

Aneta Bołdyrew Źródła do badań nad ochronkami jako instytucjami opiekuńczo-wychowawczymi w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku

August Cieszkowski O OCHRONACH WIEJSKICH Biblioteka Warszawska, 1842, T. 1