"Poprzednicy dzisiejszych organizacji pozarządowych" Piotr Frączak

Podstawową formą organizowania zebranej tu wiedzy są Wykłady AntyUniwersytetu pod wspólnym tytułem "Poprzednicy dzisiejszych organizacji pozarządowych", które będą sukcesywnie dodawane. Rozwijana w ten sposób będzie opowieść o tym, jak spontanicznie powstające zrzeszenia odradzają się w różnych formach na przestrzeni wieków. Szukać będziemy odpowiedzi na pytanie w jaki sposób te oddolne, często początkowo nieliczne, inicjatywy zmieniały świat. Próbować będziemy pokazać jak zmieniały się formy samoorganizacji - od średniowiecznych bractw przez oświeceniowe towarzystwa, aż po dzisiejsze stowarzyszenia - i jak wiele wspólnego mają te, jakże różne, organizacji.

Wprowadzenie

Konieczność napisania historii sektora obywatelskiego w Polsce wydaje mi się oczywista. Brak w świadomości potocznej ogromnie ważnego elementu naszej historii wpływa bowiem na powszechny stosunek do samoorganizacji, do społecznego zaangażowania, postrzegania dobra wspólnego i wielu podobnych kwestii, a więc przesądza o wyborach społecznych, o przyjmowanych strategiach indywidualnych czy efektach współdziałania. Zobacz więcej

Średniowieczny ład korporacyjny

Najstarsze zakony

Opowieść zaczynamy od najstarszych zakonów, które nie tylko uznajemy za protoplastów dzisiejszych organizacji, ale też doceniamy ich wpływ na losy Europy. Oczywiście nawet te największe organizacje międzynarodowe (a do nich należałoby zaliczyć zakony) mają swoją lokalną specyfikę i historię. Znajomość historii organizacji zakonów może być dobrym punktem wyjścia do analizy długofalowych strategii działania organizacji. Czytaj skrót historii lub pobież cały wykład

Od rewolucji do reakcji i z powrotem

Masowy ruch trzeźwościowy

XIX wiek jest światkiem ogromnego ruchu organizacji społecznych, których celem jest walka z plagą pijaństwa. To zadziwiające jak różne - pod względem organizacyjnym i ideowych - organizacje mogą dążyć do podobnego celu. Szczególnie ciekawym zjawiskiem był masowy ruch, oparty o bractwa trzeźwości, który potrafił właściwie "czynić cuda". Czytaj skrót historii lub pobież cały wykład

Rewolucyjna samorządność

Samoorganizacja początków XX wieku budziła ogromne nadzieje. Niestety wypracowane formy organizacyjne zostały wykorzystane przez ruchy totalitarne. Czy tak być musiało? Zapomnianym doświadczeniem, który udowadnia, że idee kooperatywizmu, federalizmu nie były czystą utopią są formy samorządności, które pojawiły się na terenach polskich w czasie I wojny światowej. Rola komitetów obywatelskich w Królestwie Polskim, rad ludowych w zaborze pruskim i na kresach wschodnich, a także rad delegatów robotniczych to pasjonująca historia, w której rola organizacji społecznych jest nie do przecenienia, a wnioski z niej nie zostały chyba jeszcze do końca wyciągnięte. Czytaj więcej.

Demokracja czy autorytaryzm

Koła Gospodyń Wiejskich

Specyficzną formą samoorganizacji były koła gospodyń wiejskich, które choć powstawały jeszcze w XIX wieku bardziej masowego charakteru na wsi nabrały dopiero po odzyskaniu niepodległości. Wiele z kół powstawało i działało w ścisłym powiązaniu z kółkami rolniczymi czy organizacjami ziemianek i trudno jednoznacznie określić na ile były efektem oddolnej samoorganizacji, a na ile prób kolonizacji wsi podejmowane przez różne siły społeczno-polityczne (od ziemiaństwa poczynając przez narodowców po nomeklature partyjną czasów PRL-u. zob. więcej

W planach

Średniowieczny ład korporacyjny

• Zakony żebracze
• Bractwa kościelne
• Cechy i gildie

Anarchia konstytucyjna

• Konfederacje i rokosze
• Towarzystwa zbójnicze - Zbójów nigdy nie brakowało. Jednak dopiero w wieku XVI nabiera zbójnictwo specyficznych cech. Mamy więc i zbójnictwo w Karpatach, ale też tworzenie się kozaczyzny na stepach ukraińskich, czy działalność kaprów bałtyckich. Te dwie ostatnie formy były sposobem prowadzenia wojny przez królów polskich.
• Organizacje reformacji i kontreformacji

Od rewolucji do reakcji i z powrotem

• Organizacje studenckie
• Towarzystwa gimnastyczne i sportowe

Demokracja czy autorytaryzm

• Milicje i straże obywatelskie