Stowarzyszenie Spożywcze Nadzieja w Dąbrowie Górniczej

(1883-1908)

Sklep stowarzyszenia Nadzieja ul Szosowa

"Nadzieja w Dąbrowie Górniczej zajmowała dotychczas w‎ ‎naszym‎ ‎ruchu‎ ‎kooperacyjnym‎ ‎pierwsze‎ ‎miejsce..." Ludwik Krzywicki 1903

"Najbardziej gorszącym było bankructwo stowarzyszenia „Nadzieja" w Dąbrowie Górniczej..." Stanisław Wojciechowski 1939

Śledztwo w sprawie Nadziei

Hipotezy

Winni są ludzie

"Z czasem jednak ciągłe intrygi nieżyczliwych dla stowarzyszenia i widoki osobiste mających na celu osób do tego stopnia zniechęciły mnie, że wycofałem się zupełnie z udziału w kierowaniu sprawami Stowarzyszenia. Upadło ono po kilku latach" Kazimierz Srokowski

"Nadziejan grzeszyla nie tylko brakiem umiejętnego handlowego kierownictwa, ale przede wszystkim brakiem demokratycznej kontroli i brakiem zdolności do samorządu" Stanisław Wojciechowski

źródła

Historia Stowarzyszenia Spożywczego „Nadzieja”

Andrzej Kontkiewicz Historia Stowarzyszenia Spożywczego „Nadzieja” w Dąbrowie Górniczej

Ludwik Krzywicki

Ludwik Krzywicki Stowarzyszenia spożywcze : ustęp z dziejów kooperacji 1903

(...) Nadzieja w Dąbrowie Górniczej zajmowała dotychczas w‎ ‎naszym‎ ‎ruchu‎ ‎kooperacyjnym‎ ‎pierwsze‎ ‎miejsce,‎ ‎o‎ ‎które obecnie‎ ‎wypadnie‎ ‎jej‎ ‎walczyć‎ ‎ze‎ ‎spółką‎ ‎na‎ ‎drodze‎ ‎Warszawsko-Wiedeńskiej. Pierwszy‎ ‎zarząd‎ ‎z‎ ‎ruchliwym‎ ‎p.‎ ‎F.‎ ‎Kwiecieniem‎ ‎na‎ ‎czele‎ ‎umiał‎ ‎wziąć‎ ‎się‎ ‎do‎ ‎rzeczy,‎ ‎spółka‎ ‎odrazu‎ ‎pozyskała‎ ‎zaufa nie‎ ‎wśród‎ ‎członków‎ ‎i‎ ‎osób‎ ‎postronnych,‎ ‎acz‎ ‎nie‎ ‎brakło‎ ‎intryg i‎ ‎insynuacji,‎ ‎które‎ ‎znalazły‎ ‎dostęp‎ ‎do‎ ‎prasy.‎ ‎Ustawa‎ ‎pierwotna‎ ‎brzmiała‎ ‎tak‎ ‎samo‎ ‎jak‎ ‎w‎ ‎Suchedniowie‎ ‎i‎ ‎dopiero‎ ‎w‎ ‎r.‎ ‎1896 nadano‎ ‎jej‎ ‎charakter‎ ‎demokratyczniejszy,‎ ‎wydzielając‎ ‎z‎ ‎czy tego‎ ‎dochodu‎ ‎30%‎ ‎na‎ ‎udziały‎ ‎i‎ ‎50$% ‎na‎ ‎zakupy.‎ ‎W‎ ‎roku‎ ‎1889 otworzono‎ ‎filje‎ ‎w‎ ‎Reden,‎ ‎w‎ ‎r.‎ ‎1892‎ ‎--‎ ‎w‎ ‎Niwce,‎ ‎choć‎ ‎niezbyt udatnie,‎ ‎bo‎ ‎odległość‎ ‎udaremniała‎ ‎kontrolę;‎ ‎w‎ ‎r.‎ ‎1897‎ ‎w‎ ‎Zagórzu,‎ ‎w‎ ‎1900‎ ‎—‎ ‎w‎ ‎kolonji‎ ‎Marceli.‎ ‎W‎ ‎roku‎ ‎1896‎ ‎zebranie ogólne‎ ‎upoważniło‎ ‎zarząd‎ ‎do‎ ‎nabycia‎ ‎gruntów‎ ‎w‎ ‎Dąbrowie i‎ ‎Niwce‎ ‎dla‎ ‎wzniesienia‎ ‎własnych‎ ‎domów,‎ ‎kupiono‎ ‎plac‎ ‎w‎ ‎Dąbrowie‎ ‎za‎ ‎13,500‎ ‎rb.‎ ‎(z‎ ‎kapitału‎ ‎zapasowego),‎ ‎koszta‎ ‎domu obliczono‎ ‎na‎ ‎22,000‎ ‎rb.,‎ ‎w‎ ‎tym‎ ‎celu‎ ‎wypuszczono‎ ‎800‎ ‎imiennych‎ ‎8%-owych‎ ‎udziałów‎ ‎po‎ ‎rb.‎ ‎25,‎ ‎umarzanych‎ ‎przez‎ ‎losowanie;‎ ‎na‎ ‎spłatę‎ ‎długu‎ ‎i‎ ‎procentów‎ ‎odchodzić‎ ‎będzie‎ ‎rocznie 2,000‎ ‎rb.,‎ ‎cały‎ ‎dług‎ ‎zostanie‎ ‎umorzony‎ ‎w‎ ‎roku‎ ‎1924.‎ ‎Opracowano‎ ‎w‎ ‎roku‎ ‎1895‎ ‎projekt kasy‎ ‎pożyczkowo-wkładowej‎ ‎i‎ ‎przezorności‎ ‎dla‎ ‎pracowników‎ ‎stowarzyszenia‎ ‎i‎ ‎przedstawiono władzom‎ ‎administracyjnym‎ ‎do‎ ‎zatwierdzenia,‎ ‎co‎ ‎jeszcze‎ ‎nie nastąpiło.‎ ‎Przytoczona‎ ‎poniżej‎ ‎tablica‎ ‎daje‎ ‎obraz‎ ‎rozwoju Nadziei‎:

Rok	Liczba członków	Kapitał obrotowy rb.	Kapitał zapasowy rb.	Obrót ze sprzedaży rb.	Czysty zysk rb.
1886	156	6,713	320	42,045	2,586
1888	318	24,434	1,675	114,773	8,694
1890	574	44,944	4,520	172,346	10,753
1892	580	50,323	7,882	271,664	13,832
1894	806	78,154	12,689	386,038	21,000
1896	1,008	90,488	20,020	381,610	13,380
1898	954	56,145	23,625	328,806	13,011
1900-1901 (18 mies.)	1,023	57,373	27,220	546,968	18,730
1901-1902	1,012	49,292	29,416	306,462	9,302

Tablica‎ ‎ta‎ ‎wykazuje,‎ ‎że‎ ‎i‎ ‎Nadzieja nie‎ ‎uniknęła‎ ‎losu naszych‎ ‎stowarzyszeń.‎ ‎W‎ ‎r.‎ ‎1897-ym‎ ‎wykryto‎ ‎niedobór, a‎ ‎nadto‎ ‎trzeba‎ ‎było‎ ‎sprzedać‎ ‎wysortowane‎ ‎towary‎ ‎poniżej kosztów,‎ ‎na‎ ‎czym‎ ‎spółka‎ ‎straciła‎ ‎18,098‎ ‎rb.‎ ‎A‎ ‎w‎ ‎głębi‎ ‎nie doborów‎ ‎ukrywała‎ ‎się‎ ‎rzecz‎ ‎smutniejsza‎ ‎wzrost‎ ‎obojętności‎ ‎na‎ ‎losy‎ ‎sklepu.‎ ‎„Gdy‎ ‎bowiem‎ ‎z‎ ‎początku‎ ‎przez‎ ‎dłuższy czas‎ ‎stowarzyszenie‎ ‎cieszyło‎ ‎się‎ ‎wielką‎ ‎sympatją‎ ‎i‎ ‎uznaniem ze‎ ‎strony‎ ‎miejscowego‎ ‎społeczeństwa,‎ ‎w‎ ‎zebraniach‎ ‎ogólnych‎ ‎przyjmowała‎ ‎udział‎ ‎większość‎ ‎inteligiencji‎ ‎miejscowej‎ ‎i‎ ‎na‎ ‎zebraniach‎ ‎tych‎ ‎dyskutowano‎ ‎w‎ ‎sposób‎ ‎poważny‎ ‎o‎ ‎sprawach,‎ ‎obchodzących‎ ‎stowarzyszenie,‎ ‎w‎ ‎ostatnich latach‎ ‎uznanie‎ ‎to‎ ‎znacznie‎ ‎osłabło,‎ ‎inteligiencja‎ ‎przestała przyjmować‎ ‎udział‎ ‎w‎ ‎zebraniach‎ ‎ogólnych,‎ ‎zebrania‎ ‎te‎ ‎stały się‎ ‎polem‎ ‎różnych‎ ‎popisów‎ ‎krasomówczych‎ ‎oraz‎ ‎miejscem rehabilitacji‎ ‎doznanego‎ ‎gdzieindziej‎ ‎szwanku.‎ ‎“‎ ‎Dołączyły‎ ‎się waśnie‎ ‎natury‎ ‎osobistej:‎ ‎„u‎ ‎tych,‎ ‎którzy‎ ‎mogliby‎ ‎bezinteresownie‎ ‎z‎ ‎pożytkiem‎ ‎pracować,‎ ‎ochłodła‎ ‎chęć‎ ‎do‎ ‎poświęcania swej‎ ‎pracy‎ ‎i‎ ‎czasu,‎ ‎z‎ ‎liczby‎ ‎wybranych‎ ‎w‎ ‎r.‎ ‎1901‎ ‎i‎ ‎1902‎ ‎do zarządu‎ ‎kilkunastu‎ ‎osób‎ ‎nie‎ ‎można‎ ‎było‎ ‎skompletować‎ ‎za rządu;‎ ‎w‎ ‎r.‎ ‎1901‎ ‎musiano‎ ‎zwołać‎ ‎nowe‎ ‎zebranie‎ ‎ogólne,‎ ‎gdzie udało‎ ‎się‎ ‎wybrać‎ ‎brakujące‎ ‎do‎ ‎zarządu‎ ‎osoby...‎ ‎październiku‎ ‎1902‎ ‎r.‎ ‎zarząd‎ ‎nie‎ ‎mógł‎ ‎skompletować‎ ‎się:‎ ‎z‎ ‎grona‎ ‎wy branych,‎ ‎którzy‎ ‎mogliby‎ ‎być‎ ‎pożytecznemi,‎ ‎jedni‎ ‎odmowę swą‎ ‎tłumaczyli‎ ‎brakiem‎ ‎czasu,‎ ‎inni,‎ ‎więcej‎ ‎otwarci,‎ ‎powie dzieli,‎ ‎że,‎ ‎będąc‎ ‎świadkami‎ ‎nieprzyzwoitych‎ ‎scen‎ ‎w‎ ‎gronie poprzedniego‎ ‎zarządu,‎ ‎które,‎ ‎oparte‎ ‎na‎ ‎tle‎ ‎niechęci‎ ‎osobistej, przeszkadzały‎ ‎tylko‎ ‎w‎ ‎pracy‎ ‎i‎ ‎widząc‎ ‎w‎ ‎gronie‎ ‎nowoobranego‎ ‎zarządu‎ ‎osoby,‎ ‎które‎ ‎w‎ ‎tych‎ ‎scenach‎ ‎czynny‎ ‎przyjmowały udział,‎ ‎nie‎ ‎mogą‎ ‎w‎ ‎takim‎ ‎składzie‎ ‎zarządu‎ ‎pracować.“‎ ‎Wogóle r.‎ ‎1897‎ ‎był‎ ‎ciężki:‎ ‎członkowie‎ ‎odbierali‎ ‎udziały‎ ‎pod‎ ‎wpływem‎ ‎rozsiewanych‎ ‎wieści,‎ ‎co‎ ‎było‎ ‎na‎ ‎rękę‎ ‎zarządowi‎ ‎ówczesnemu,‎ ‎dążącemu‎ ‎do‎ ‎zmniejszenia‎ ‎kapitału‎ ‎obrotowego!‎ ‎Rok 1901—1902‎ ‎był‎ ‎jeszcze‎ ‎gorszy,‎ ‎niechętni‎ ‎nie‎ ‎tylko‎ ‎wycofali część‎ ‎udziałów,‎ ‎ale‎ ‎zaczęli‎ ‎gdzieindziej‎ ‎robić‎ ‎zakupy...‎ ‎Na łamach‎ ‎„Kurjera‎ ‎sosnowieckiego"‎ ‎rozpoczęła‎ ‎się‎ ‎dyskusja, w‎ ‎któiej‎ ‎zabrał‎ ‎głos‎ ‎weteran‎ ‎kooperacji‎ ‎dąbrowieckiej,‎ ‎p.‎ ‎JF. Kwiecień:‎ ‎„wybierany‎ ‎corocznie‎ ‎zarząd‎ ‎nie‎ ‎składa‎ ‎się‎ ‎ze‎ ‎specjalistów‎ ‎handlowców....‎ ‎duża‎ ‎liczba‎ ‎osób‎ ‎działa‎ ‎często‎ ‎pod wpływem‎ ‎namowy‎ ‎osób‎ ‎postronnych‎ ‎i‎ ‎wybierać‎ ‎może‎ ‎zarządy‎ ‎najzupełniej‎ ‎nieodpowiednie.‎ ‎Wypadałoby‎ ‎posiadać‎ ‎bez ustannie‎ ‎w‎ ‎zarządzie‎ ‎człowieka‎ ‎sumiennego,‎ ‎zdolnego,‎ ‎całą duszą‎ ‎oddanego‎ ‎sprawie,‎ ‎któryby‎ ‎był‎ ‎pod‎ ‎względem‎ ‎mate- rjalnego‎ ‎bytu‎ ‎całkowicie‎ ‎niezależnym...‎ ‎utworzenie‎ ‎nowego stanowiska‎ ‎płatnego‎ ‎pełnomocnika‎ ‎i‎ ‎wyjednanie‎ ‎zmiany w‎ ‎ustawie,‎ ‎któraby‎ ‎miała‎ ‎na‎ ‎celu‎ ‎zniesienie‎ ‎wynagrodzenia procentowego‎ ‎dla‎ ‎członków‎ ‎zarządu,‎ ‎uważam‎ ‎za‎ ‎niecierpiący zwłoki‎ ‎sposób‎ ‎usunięcia‎ ‎zła.‎u‎ ‎Zresztą‎ ‎w‎ ‎Dąbrowie,‎ ‎jak wszędzie‎ ‎u‎ ‎nas,‎ ‎znaczna‎ ‎część‎ ‎obrotu‎ ‎pochodzi‎ ‎z‎ ‎zakupów,‎ ‎dokonywanych‎ ‎przez‎ ‎osoby‎ ‎postronne.‎ ‎A‎ ‎mianowicie‎ ‎przypadało‎ ‎na‎ ‎zakupy‎ ‎(w‎ ‎rublach):

	1886	1890	1895	1900-1901	1901-1902
członków	27,270	66,756	215,852	282,925	152,796
osób postronnych	14,775	105,590	196,500	264,043	153,666

Jednocześnie‎ ‎członkowie,‎ ‎lekceważąc‎ ‎interesy‎ ‎sklepu i‎ ‎kupując‎ ‎towar‎ ‎gdzieindziej,‎ ‎nadużywają‎ ‎w‎ ‎stowarzyszeniu kredytu,‎ ‎który‎ ‎jest‎ ‎istotną‎ ‎klęską‎ ‎naszych‎ ‎stowarzyszeń‎ ‎— spółka‎ ‎daje‎ ‎towar‎ ‎na‎ ‎kredyt‎ ‎i‎ ‎wzamian‎ ‎sama‎ ‎musi‎ ‎szukać kredytu!‎ ‎W‎ ‎Dąbrowie‎ ‎przypadało‎ ‎(w‎ ‎rublach)‎ ‎na:

	należność‎ ‎za‎ ‎towar u nabywców	należność‎ ‎za‎ ‎towar u członków	długi spółki u dostawców	inne długi spółki
1897	17,203	20,041	45,469	2,004
1898	14,646	20,000	44,569	12,910
1899	19,293	18,996	50,399	8,500
1900-901	25,376	21,369	50,870	8,949
1901-902	21,264	17,190	40,986	20,397

‎ ‎

Stanisław Wojciechowski

Społem nr 2, 1908

Stowarzyszenie‎ ‎Spożywcze‎ ‎„Nadzieja" w‎ ‎Dąbrowie‎ ‎Górniczej

Bankructwo‎ ‎„Nadziei“‎ ‎stało‎ ‎się‎ ‎faktem.‎ ‎Sąd okręgowy‎ ‎piotrkowski‎ ‎ogłosił‎ ‎już‎ ‎upadłość tego‎ ‎stowarzyszenia,‎ ‎mianując‎ ‎kuratorem upadłości‎ ‎adw.‎ ‎przys.‎ ‎Chądzyńskiego.‎ ‎„Nadziej‎a" ‎do‎ ‎niedawna‎ ‎zajmowała‎ ‎pierwsze miejsce‎ ‎w‎ ‎polskim‎ ‎ruchu‎ ‎współdzielczym ‎i‎ ‎upadku‎ ‎jej‎ ‎nie‎ ‎możemy‎ ‎zbyć‎ ‎suchą‎ ‎kronikarską‎ ‎wzmianką.

„Nadzieja‎"‎ ‎powstała‎ ‎w‎ ‎1885‎ ‎r.‎ ‎Na‎ ‎brak poparcia‎ ‎w‎ ‎społeczeństwie‎ ‎skarżyć‎ ‎się‎ ‎nie mogła.‎ ‎Wszyscy‎ ‎ludzie‎ ‎miejscowi‎ ‎zgodnie stwierdzają‎ ‎jej‎ ‎popularność‎ ‎w‎ ‎pierwszych latach‎ ‎istnienia.‎ ‎Ale‎ ‎popularność‎ ‎to‎ ‎rzecz zawodna,‎ ‎o‎ ‎ile‎ ‎nie‎ ‎poprze‎ ‎jej‎ ‎roztropna‎ ‎i‎ ‎sprawiedliwa‎ ‎gospodarka.‎ ‎A‎ ‎pod‎ ‎tym‎ ‎względem „Nadzieja"‎ ‎od‎ ‎początku‎ ‎szwankowała.‎ ‎Zaszczepiono‎ ‎ją‎ ‎wśród‎ ‎inteligencji‎ ‎zawodowej‎ ‎nadzieją‎ ‎zysków‎ ‎doraźnych,‎ ‎stosowano sprzedaż‎ ‎na‎ ‎kredyt‎ ‎i‎ ‎nadużywano‎ ‎go‎ ‎w‎ ‎szerokich‎ ‎rozmiarach,‎ ‎uprzywilejowano‎ ‎kapitał, wyznaczając‎ ‎mu‎ ‎40% ‎czystych‎ ‎zysków,‎ ‎odsunięto‎ ‎od‎ ‎zarządu‎ ‎robotników‎ ‎(kto‎ ‎nie wpłacił‎ ‎całych‎ ‎15‎ ‎rb.,‎ ‎nie‎ ‎miał‎ ‎prawa‎ ‎głosu i‎ ‎udziału‎ ‎w‎ ‎zyskach),‎ ‎bilanse‎ ‎opierano‎ ‎na błędnej‎ ‎ocenie‎ ‎majątku‎ ‎stowarzyszenia,‎ ‎prowidowano‎ ‎się‎ ‎nierozumnie,‎ ‎nie‎ ‎licząc‎ ‎się z‎ ‎rzeczywistemi‎ ‎potrzebami‎ ‎członków,‎ ‎byle zrobić‎ ‎jak‎ ‎największy‎ ‎obrót,‎ ‎wogóle‎ ‎strona spekulacyjno-handlowa‎ ‎i‎ ‎to‎ ‎nieumiejętnie prowadzona‎ ‎została‎ ‎wysuniętą‎ ‎na‎ ‎plan‎ ‎pierwszy;‎ ‎wytworzyła‎ ‎też‎ ‎ona‎ ‎niezdrową‎ ‎atmosfe rę‎ ‎w‎ ‎stowarzyszeniu‎ ‎i‎ ‎żaden‎ ‎z‎ ‎zarządów‎ ‎nie umiał‎ ‎czy‎ ‎też‎ ‎nie‎ ‎miał‎ ‎odwagi‎ ‎wejść‎ ‎na‎ ‎dro gę‎ ‎uzdrowotnienia‎ ‎stowarzyszenia. Stosowano‎ ‎zgubną‎ ‎sprzedaż‎ ‎na‎ ‎kredyt członkom‎ ‎i‎ ‎nieczłonkom‎ ‎w‎ ‎szerokich‎ ‎rozmiarach.‎ ‎Mówią‎ ‎o‎ ‎tym‎ ‎sprawozdania.‎ ‎Należności‎ ‎za‎ ‎wybrane‎ ‎towary‎ ‎wynosiły‎ ‎w‎ ‎rublach:

w‎ ‎roku	u‎ ‎członków	u‎ ‎nieczłonków
1897	20.041	17.203
1898	20.000	14.646
1899	18.996	19.293
1900/1	21.369	25.376
1901/2	17.190	21.264
1904	10.213	13.124
1905	12.860	18.917

A‎ ‎w‎ ‎rachunkach‎ ‎strat‎ ‎i‎ ‎zysków‎ ‎nigdzie nie‎ ‎spotykamy‎ ‎pozycji:‎ ‎„spisano‎ ‎wątpliwe należności‎"‎.‎ ‎„Kurjer‎ ‎Sosnowicki"‎ ‎w‎ ‎1902‎ ‎r. pisał,‎ ‎że‎ ‎„w‎ ‎książkach‎ ‎figurują‎ ‎jako‎ ‎pozycje długi‎ ‎ludzi‎ ‎dawno‎ ‎zmarłych,‎ ‎wysłanych‎ ‎do więzienia‎ ‎lub‎ ‎zaginionych‎ ‎bez‎ ‎wieści".‎ ‎Komisje‎ ‎rewizyjne‎ ‎widać‎ ‎nie‎ ‎zadawały‎ ‎sobie trudu‎ ‎badania‎ ‎listy‎ ‎dłużników‎ ‎i‎ ‎nie‎ ‎przypominały‎ ‎zarządom,‎ ‎że‎ ‎bilans‎ ‎nie‎ ‎może‎ ‎być‎ ‎papierowym,‎ ‎musi‎ ‎opierać‎ ‎się‎ ‎na‎ ‎rzeczywistości.

Stowarzyszenie‎ ‎spożywcze‎ ‎zakłada‎ ‎się‎ ‎na to,‎ ‎żeby‎ ‎obsługiwać‎ ‎członków.‎ ‎„Nadzieja“ szła‎ ‎w‎ ‎innym‎ ‎kierunku.‎ ‎Według‎ ‎sprawozdań‎ ‎sprzedano‎ ‎w‎ ‎rublach:

w‎ ‎roku	członkom	nieczłonkom
1886	27.270	14.775
1890	66.756	105.590
1895	215.352	196.500
1900/1	282.925	264.043
1901/2	152.796	153‎ ‎666
1904	98.500	169.679
1905	97.500	200.893

Cyfry‎ ‎te‎ ‎świadczą,‎ ‎że‎ ‎„Nadzieja"‎ ‎nie‎ ‎przygarniała‎ ‎do‎ ‎siebie‎ ‎na‎ ‎członków‎ ‎wszystkich kupujących.‎ ‎Zyski‎ ‎przez‎ ‎nią‎ ‎hojnie‎ ‎rozdzielane‎ ‎pomiędzy‎ ‎udziałowców‎ ‎to‎ ‎nie‎ ‎był‎ ‎owoc rozumnej‎ ‎oszczędności‎ ‎i‎ ‎umiejętnej‎ ‎gospodarki‎ ‎stowarzyszonych‎ ‎ale‎ ‎chwilowa‎ ‎błyskotka‎ ‎za‎ ‎zasługi‎ ‎klienteli‎ ‎nieczłonków.

Dobrze‎ ‎się‎ ‎działo‎ ‎właścicielom‎ ‎kapitału w‎ ‎„Nadziei".‎ ‎Do‎ ‎1896‎ ‎r.‎ ‎ustawa‎ ‎wyznaczała‎ ‎40% ‎czystego‎ ‎zysku‎ ‎na‎ ‎udziały,‎ ‎potem‎ ‎30%. Widzimy‎ ‎więc,‎ ‎jak‎ ‎w‎ ‎miarę‎ ‎wzrastania‎ ‎zysków‎ ‎rośnie‎ ‎kapitał‎ ‎udziałowy,‎ ‎szybciej‎ ‎niż liczba‎ ‎członków,‎ ‎bo‎ ‎przyciąga‎ ‎go‎ ‎wysoki procent‎ ‎na‎ ‎udziały.‎ ‎Mówią‎ ‎to‎ ‎liczby:

Rok	liczba członków	kapitał udziałowy	czysty zysk
1886	156	6 713	2 586
1888	318	24.434	8.694
1890	574	44.944	10.753
1892	580	50.323	13.832
1894	806	73.154	21 000
1896	1008	90.483	13.380

Z‎ ‎chwilą‎ ‎zmniejszenia‎ ‎się‎ ‎zysków‎ ‎zaczęło się‎ ‎uciekanie,‎ ‎i‎ ‎tu‎ ‎znów‎ ‎w‎ ‎szybszym‎ ‎tempie ucieka‎ ‎kapitał‎ ‎udziałowy,‎ ‎niż‎ ‎członkowie. Widać‎ ‎że‎ ‎na‎ ‎„Nadzieję"‎ ‎zapatrywano‎ ‎się,‎ ‎jak na‎ ‎towarzystwo‎ ‎akcyjne:‎ ‎akcje‎ ‎dają‎ ‎duży procent,‎ ‎więc‎ ‎ich‎ ‎się‎ ‎więcej‎ ‎nabywa; —mniejszy‎ ‎procent,‎ ‎więc‎ ‎się‎ ‎kapitał‎ ‎z‎ ‎interesu‎ ‎wycofywa.‎ ‎Gdzie‎ ‎tu‎ ‎idea‎ ‎współdzielczości i‎ ‎sprawiedliwe‎ ‎dzielenie‎ ‎się‎ ‎owocami‎ ‎wspólnej‎ ‎gospodarki?

„Kurjer‎ ‎Sosnowicki"‎ ‎w‎ ‎1902‎ ‎r.‎ ‎pisał: „Większość‎ ‎stowarzyszonych,‎ ‎mających grubsze‎ ‎udziały,‎ ‎zwykle‎ ‎wybiera‎ ‎te‎ ‎udziały w‎ ‎pierwszych‎ ‎miesiącach‎ ‎towarami,‎ ‎a‎ ‎mimo to‎ ‎figurują‎ ‎z‎ ‎pełnemi‎ ‎udziałami‎ ‎i‎ ‎biorą‎ ‎za‎ ‎to dywidendę,‎ ‎gdy‎ ‎tymczasem‎ ‎instytucja‎ ‎pożycza‎ ‎pieniądze‎ ‎na‎ ‎wysoki‎ ‎procent‎ ‎na‎ ‎opędzenie‎ ‎pierwszych‎ ‎potrzeb‎ ‎handlowych".‎ ‎A‎ ‎dalej:‎ ‎„w‎ ‎kasach‎ ‎sklepowych‎ ‎złożone‎ ‎są‎ ‎książeczki‎ ‎obrachunkowe‎ ‎uprzywilejowanych stowarzyszonych,‎ ‎a‎ ‎kasjerki‎ ‎wpisują‎ ‎im‎ ‎fikcyjne‎ ‎sumy‎ ‎za‎ ‎wybrane‎ ‎towary‎ ‎za‎ ‎gotówkę".

Dobrze‎ ‎więc‎ ‎działo‎ ‎się‎ ‎niektórym‎ ‎członkom‎ ‎„Nadziei",‎ ‎ale‎ ‎zarazem‎ ‎zbliżał‎ ‎się‎ ‎kres jej‎ ‎popularności‎ ‎i‎ ‎rentowności.‎ ‎Nieroztropne‎ ‎prowidowanie‎ ‎się‎ ‎w‎ ‎towary,‎ ‎nie‎ ‎należące do‎ ‎artykułów‎ ‎pierwszej‎ ‎potrzeby,‎ ‎musiało w‎ ‎końcu‎ ‎dać‎ ‎się‎ ‎też‎ ‎odczuć.‎ ‎W‎ ‎1897‎ ‎roku ujawnił‎ ‎się‎ ‎pierwszy‎ ‎niedobór,‎ ‎a‎ ‎nadto‎ ‎trzeba‎ ‎było‎ ‎wyprzedać‎ ‎wysortowane‎ ‎towary,‎ ‎na czym‎ ‎spółka‎ ‎straciła‎ ‎18.098‎ ‎rb.‎ ‎Zaczęło‎ ‎się chylenie‎ ‎ku‎ ‎upadkowi‎ ‎i‎ ‎nie‎ ‎było‎ ‎wśród‎ ‎członków‎ ‎ludzi‎ ‎idei,‎ ‎którzyby‎ ‎zabrali‎ ‎się‎ ‎do‎ ‎ratowania‎ ‎instytucji,‎ ‎bo‎ ‎w‎ ‎„Nadziei“‎ ‎była‎ ‎tylko zewnętrzna‎ ‎imitacja‎ ‎kooperacji.

Stowarzyszenie‎ ‎spożywcze‎ ‎to‎ ‎przedewszy- stkiem‎ ‎zrzeszenie‎ ‎demokratyczne:‎ ‎jeden‎ ‎czło nek—jeden‎ ‎głos,‎ ‎a‎ ‎w‎ ‎„Nadziei“‎ ‎nie‎ ‎wszyscy członkowie‎ ‎mieli‎ ‎prawo‎ ‎głosu.‎ ‎Sprawozda nie‎ ‎za‎ ‎1905‎ ‎rok‎ ‎mówi:‎ ‎ogółem‎ ‎stowarzyszo nych‎ ‎było‎ ‎860,‎ ‎w‎ ‎tym‎ ‎mających‎ ‎prawo‎ ‎gło su‎ ‎394!...‎ ‎Na‎ ‎liście‎ ‎członków,‎ ‎mających‎ ‎pra wo‎ ‎głosu,‎ ‎niema‎ ‎ani‎ ‎jednej‎ ‎kobiety,‎ ‎bo‎ ‎ta dziwna‎ ‎kooperatywa‎ ‎ma‎ ‎w‎ ‎§‎ ‎11‎ ‎ustawy‎ ‎sze roki‎ ‎rozmach:‎ ‎„do‎ ‎grona‎ ‎członków‎ ‎stowarzy szenia‎ ‎przyjmują‎ ‎się‎ ‎osoby‎ ‎obojga‎ ‎płci‎11‎,‎ ‎ale zaraz‎ ‎robi‎ ‎skromną‎ ‎uwagę:‎ ‎„kobiety‎ ‎mają‎ ‎j prawo‎ ‎jedynie‎ ‎kupować‎ ‎towary‎ ‎w‎ ‎zakładach stowarzyszenia‎ ‎i‎ ‎uczestniczyć‎ ‎w‎ ‎jego‎ ‎zy skach".‎ ‎To‎ ‎prawo‎ ‎kobiety‎ ‎kupować‎ ‎towary, wspaniałomyślnie‎ ‎przyznane‎ ‎w‎ ‎statucie‎ ‎„Na- dziei“,‎ ‎brzmi‎ ‎w‎ ‎uszach,‎ ‎jak‎ ‎najostrzejszy‎ ‎dy sonans‎ ‎naszej‎ ‎starej‎ ‎kooperatywy.‎ ‎W‎ ‎sta tucie‎ ‎innej‎ ‎starej‎ ‎kooperatywy‎ ‎ale‎ ‎angiel skiej‎ ‎spotkamy‎ ‎inne‎ ‎zastrzeżenie:‎ ‎mąż‎ ‎może zostać‎ ‎członkiem‎ ‎kooperatywy‎ ‎za‎ ‎zgodą‎ ‎swej żony‎ ‎(with‎ ‎hise‎ ‎wife’s‎ ‎consent),‎ ‎—‎ ‎bo‎ ‎tam‎ ‎j silniej‎ ‎zrozumiano‎ ‎bezpośredni‎ ‎związek‎ ‎koo-‎ ‎! peratywy‎ ‎spożywczej‎ ‎z‎ ‎gospodarstwem‎ ‎do mowym‎ ‎i‎ ‎jego‎ ‎kierowniczką—kobietą. Członkowie,‎ ‎którzy‎ ‎nie‎ ‎spłacili‎ ‎udziału, również‎ ‎byli‎ ‎pozbawieni‎ ‎prawa‎ ‎głosu.‎ ‎„Na-‎ ‎| dzieja‎u‎ ‎nie‎ ‎miała‎ ‎widocznie‎ ‎zamiaru‎ ‎przy ciągać‎ ‎do‎ ‎siebie‎ ‎rzesze‎ ‎robotnicze,‎ ‎a‎ ‎te‎ ‎jedy nie‎ ‎mogły‎ ‎były‎ ‎jej‎ ‎dać‎ ‎trwałą‎ ‎podstawę‎ ‎i'oz- woju‎ ‎swą‎ ‎jednorodnością‎ ‎potrzeb‎ ‎i‎ ‎wypłat- nością.‎ ‎Kiedy‎ ‎rok‎ ‎temu‎ ‎przyjechałem‎ ‎do Dąbrowy‎ ‎z‎ ‎odczytem,‎ ‎żeby‎ ‎zachęcić‎ ‎robotni ków‎ ‎do‎ ‎zapisywania‎ ‎się‎ ‎do‎ ‎„Nadziei‎4‎*,‎ ‎jedno- zgodnie‎ ‎odpowiedziano‎ ‎mi:‎ ‎„Do‎ ‎„Nadziei“ się‎ ‎nie‎ ‎zapiszemy,‎ ‎bo‎ ‎to‎ ‎trup‎ ‎i‎ ‎„pańska“ spółka:‎ ‎żony‎ ‎nasze‎ ‎odpychają‎ ‎naboksubjek- ci,‎ ‎gdy‎ ‎wejdzie‎ ‎jaka‎ ‎pani‎ ‎inżynierowa,‎ ‎i‎ ‎ka żą‎ ‎czekać,‎ ‎nie‎ ‎według‎ ‎kolei“.‎ ‎Powiedziano mi‎ ‎jeszcze‎ ‎inne‎ ‎rzeczy:‎ ‎urzędnikom‎ ‎fabrycz nym,‎ ‎którzy‎ ‎wydawali‎ ‎robotnikom‎ ‎kwitki kredytowe‎ ‎do‎ ‎„Nadziei",‎ ‎wypłacano‎ ‎4$‎ ‎od sum‎ ‎w‎ ‎kwitkach‎ ‎wypisanych.‎ ‎W‎ ‎rachunku strat‎ ‎i‎ ‎zysków‎ ‎za‎ ‎1904‎ ‎r.‎ ‎wynagrodzenie‎ ‎od tych‎ ‎kwitków‎ ‎pochłonęło‎ ‎3325‎ ‎rb.;‎ ‎w‎ ‎1905‎ ‎r. —‎ ‎2279‎ ‎rb.‎ ‎Nic‎ ‎dziwnego‎ ‎więc,‎ ‎że‎ ‎robotni cy‎ ‎w‎ ‎„Nadziei“‎ ‎nie‎ ‎mogli‎ ‎widzieć‎ ‎dla‎ ‎siebie nadziei‎ ‎i‎ ‎zaczęli‎ ‎tworzyć‎ ‎swoje‎ ‎„Robot.niki“. Lekceważona‎ ‎klientela‎ ‎swoje‎ ‎sprawy‎ ‎wzięła‎ ‎1 w‎ ‎swoje‎ ‎ręce‎ ‎i‎ ‎wobec‎ ‎nowego‎ ‎prądu‎ ‎top-‎ ‎I nieć‎ ‎zaczęła‎ ‎dawna‎ ‎robotnicza‎ ‎klientela. I‎ ‎niema‎ ‎prawa‎ ‎dziś‎ ‎•‎ ‎„Nadzieja"‎ ‎skarżyć‎ ‎się‎ ‎: na‎ ‎obojętność‎ ‎konsumentów,‎ ‎bo‎ ‎ich‎ ‎uszano wać‎ ‎i‎ ‎związać‎ ‎z‎ ‎sobą‎ ‎nie‎ ‎umiała.‎ ‎Wszak‎ ‎po 8‎ ‎latach‎ ‎istnienia‎ ‎sprzedaż‎ ‎roczna‎ ‎dosięgła 400‎ ‎rb.,‎ ‎a‎ ‎gospodarka‎ ‎wciąż‎ ‎szwankowa ła.‎ ‎Chodziło‎ ‎o‎ ‎z}'ski,‎ ‎a‎ ‎gdy‎ ‎zawodzić‎ ‎zaczęły, zabdykowano‎ ‎ze‎ ‎swego‎ ‎samorządu,‎ ‎oddano się‎ ‎pod‎ ‎nieszczęsny‎ ‎zarząd‎ ‎„Giełdowego Związku‎ ‎Roboczego“,‎ ‎który‎ ‎dał‎ ‎wyniki jeszcze‎ ‎smutniejsze.‎ ‎„Fachowość"‎ ‎i‎ ‎„wyso ka‎ ‎kaucja"‎ ‎nic‎ ‎nie‎ ‎pomogą,‎ ‎kiedy‎ ‎demokra tycznej‎ ‎kontroli‎ ‎zabraknie. Pod‎ ‎względem‎ ‎administracyjnym‎ ‎i‎ ‎han dlowym‎ ‎grzechów‎ ‎było‎ ‎niemało.‎ ‎Przede- wszystkiem‎ ‎to‎ ‎wybieranie‎ ‎całego‎ ‎zarządu‎ ‎co rok,‎ ‎przy‎ ‎z‎ ‎góry‎ ‎zapewnionych‎ ‎dlań‎ ‎10$‎ ‎od czystych‎ ‎zysków,‎ ‎stało‎ ‎się‎ ‎powodem‎ ‎intryg, zatargów‎ ‎osobistych‎ ‎i‎ ‎wycofywania‎ ‎się‎ ‎lu dzi,‎ ‎którzy‎ ‎mogli‎ ‎być‎ ‎pożytecznemi.‎ ‎Każde sprawozdanie‎ ‎„Nadziei"‎ ‎nastręcza‎ ‎szereg wątpliwości‎ ‎co‎ ‎do‎ ‎jego‎ ‎wiarogodności.‎ ‎Wszy scy‎ ‎w‎ ‎Dąbrowie‎ ‎mówili,‎ ‎że‎ ‎„Nadzieja‎u‎ ‎stoi na‎ ‎brzegu‎ ‎przepaści,‎ ‎a‎ ‎bilanse‎ ‎do‎ ‎ostatka mówiły:‎ ‎1%‎ ‎od‎ ‎udziałów‎ ‎i‎ ‎3#‎ ‎od‎ ‎zakupów!... Przy‎ ‎„rewizji“‎ ‎w‎ ‎1904‎ ‎r.‎ ‎znaleziono‎ ‎w‎ ‎skle pach‎ ‎„Nadziei"‎ ‎towarów‎ ‎za‎ ‎88.138‎ ‎rb.‎ ‎po‎ ‎ce nie‎ ‎sprzedażnej‎,‎ ‎a‎ ‎w‎ ‎aktywach‎ ‎bilansu‎ ‎poda no‎ ‎towarów‎ ‎aż‎ ‎76.089‎ ‎rb.,‎ ‎w‎ ‎1905‎ ‎r.‎ ‎znale ziono‎ ‎90.85‎ ‎rb.,‎ ‎a‎ ‎w‎ ‎aktywach‎ ‎—‎ ‎81.884! Czyż‎ ‎różnica‎ ‎pomiędzy‎ ‎ceną‎ ‎sprzedażną a‎ ‎ceną‎ ‎kupna‎ ‎może‎ ‎być‎ ‎tak‎ ‎nieznaczną? Praktyka‎ ‎mówi,‎ ‎że‎ ‎może‎ ‎ona‎ ‎się‎ ‎wahać‎ ‎od 15‎ ‎do‎ ‎25$‎ ‎w‎ ‎oddzielnych‎ ‎sklepach‎ ‎zależnie od‎ ‎asortymentu‎ ‎towarów,‎ ‎a‎ ‎w‎ ‎„Nadziei“‎ ‎przy jej‎ ‎bazarowym‎ ‎asortymencie‎ ‎zaledwie‎ ‎10‎ ‎— 12$!..‎ ‎A‎ ‎przy‎ ‎tym‎ ‎te‎ ‎skromne‎ ‎notatki‎ ‎przy pozycji‎ ‎towarów:‎ ‎„w‎ ‎tej‎ ‎liczbie‎ ‎towarów‎ ‎ko misowych‎ ‎za‎ ‎3010‎ ‎rb.,‎ ‎za‎ ‎3850rb.“,‎ ‎te‎ ‎dziw ne‎ ‎w‎ ‎rachunku‎ ‎zysków‎ ‎„znaleziono‎ ‎więcej towarów‎ ‎za‎ ‎739‎ ‎rb.,‎ ‎za‎ ‎231‎ ‎rb.“,‎ ‎żeby‎ ‎zaraz w‎ ‎roku‎ ‎następnym‎ ‎stwierdzić‎ ‎niedobór‎ ‎znacz ny,‎ ‎—‎ ‎co‎ ‎to‎ ‎wszystko‎ ‎znaczy?‎ ‎Czemu‎ ‎nie szacowano‎ ‎inwentarza‎ ‎dla‎ ‎bilansu‎ ‎według jego‎ ‎wartości?‎ ‎czemu‎ ‎komisje‎ ‎rewizyjne‎ ‎nie j‎ ‎kwestj‎ ‎ono‎ ‎wały‎ ‎tych‎ ‎ubarwianych‎ ‎sprawo zdań?‎ ‎czemu‎ ‎zebrania‎ ‎ogólne‎ ‎nie‎ ‎wnikały w‎ ‎istotę‎ ‎gospodarki,‎ ‎a‎ ‎zajmowały‎ ‎się‎ ‎tylko wyborami‎ ‎coi’ocznemi‎ ‎i‎ ‎to‎ ‎jak?‎ ‎„Duża‎ ‎liczba osób‎ ‎—‎ ‎pisał‎ ‎w‎ ‎„Kurjerze‎ ‎Sosnowickim“ pierwszy‎ ‎prezes‎ ‎„Nadziei"‎ ‎p.‎ ‎F.‎ ‎Kwiecień— działa‎ ‎często‎ ‎pod‎ ‎wpływem‎ ‎namowy‎ ‎i‎ ‎wy bierać‎ ‎może‎ ‎zarządy‎ ‎najzupełniej‎ ‎nieodpo- wiednie“.