|
|
| Linia 14: |
Linia 14: |
| | | | |
| | =I wojna światowa= | | =I wojna światowa= |
| − | [[Plik:OkupacjaKP1914-18 (1).png|thumb|400px|right|Strefy okupacyjne Królestwa Polskiego 1917-1918]]
| + | ==Wprowadzenie; Królestwo Polskie; Galicja i Śląsk Cieszyński; Zabór pruski.== |
| − | ==Królestwo Polskie== | + | [[KGW - Iwojna|Pełny tekst rozdziału]] |
| − | | |
| − | Królestwo było teatrem działań wojennych praktycznie przez całą wojnę. Oznaczało to ogromne zniszczenia i przemieszczanie się ludności wiejskiej, które po maju 1915 roku, za sprawą przyjętej przez wojska rosyjskie taktyki pozostawiania spalonej ziemi, nabrało masowego charakteru (tzw. [[bieżeństwo]]). W społeczeństwie dominowały (poza zapewne bierną większością) dwie strategie działania. Podział na dwa obozy przeciwników (bo byli to często bardzo zajadli antagoniści) dotyczył, poza ideologią, stosowania różnych form aktywności społecznej. Z jednej strony mieliśmy system [[Komitety obywatelskie|komitetów obywatelskich]], w które zaangażowane były w większości organizacje legalne przed I wojną światową, zajmujące się w dużej mierze kwestiami utrzymania porządku (straże obywatelskie), lokalnej samorządności i działań z zakresu pomocy społecznej i zdrowia. Z drugiej strony działały początkowo tajne, a pod okupacją państw centralnych jawne lub półjawne struktury głównie wspierające wysiłek legionowy.
| |
| − | | |
| − | ===Liga Kobiet Pogotowia Wojennego===
| |
| − | To, co ważne w naszej opowieści, to fakt, że w 1913 roku powstała w Warszawie tajna [[Liga Kobiet Polskich Pogotowia Wojennego]]. Wspierała ona ruch legionowy i gdy się tylko dało, zaczęła organizować Wiejskie Koła Ligi. W sumie [https://polona.pl/item/l-k-p-w-sprawozdanie-ogolne-1913-1917-rok,NzUyNTcyODk/35/#info:metadata Sprawozdanie z działalności L.K.P.W. za czas od IV.1913-VI.1917 roku] mówi o założonych 195 kołach (w tym 164 działających w 1917 roku), z czego 57 to koła ludowe (w tym 39 działających). Przestrzennie wyglądało to tak: w okręgu warszawskim ludowe koło założono 1 (działające 1), w podokręgu płockim 1 (1), podokręgu włocławskim 1 (1), okręgu łódzkim 1 (1), okręgu częstochowskim 4 (1), okręgu łukowskim 7 (7), okręgu lubelskim 21 (12), podokręgu zwierzynieckim 8 (4), okręgu kieleckim 8 (6), okręgu olkuskim 4 (2), okręgu piotrowskim 1 (1) \[[Koła_Gospodyń_Wiejskich#Liga_Kobiet_Pogotowia_Wojennego_2|Patrz zestawienie]]\. W okręgach siedleckim, kaliskim, radomskim i zagłębiowskim nie było kół wiejskich.
| |
| − | | |
| − | | |
| − | Warto zauważyć, że większość kół, które zaprzestały działalności z powodów organizacyjnych (7 odeszło zakładając konkurencyjną LKPW "A"), to koła wiejskie, których - jak wyjaśniano w sprawozdaniu - "zakładanie (...) o tyle jest celowe, o ile organizatorki stale i troskliwie nad zawiązanemi kołami czuwają". Dodatkowo koła Ligi, szczególnie na wsi, budziły reakcję środowisk kościelnych, która w niektórych okręgach była bardzo dokuczliwa (ponoć "kobietom odmawiano rozgrzeszenia i posług religijnych, ich dzieci były szykanowane przez katechetów w szkołach").
| |
| − | | |
| − | Liga działała w zakresie 1) warsztatów pracy (np. pralnie, szwalnie, łaźnie oraz różnego typu gospody) 2) opieki nad legionistami i ich rodzinami, 3) wsparcia dla [[Polska Organizacja Wojskowa|Polskiej Organizacji Wojskowej]], 4) pracy propagandowej i kulturalno oświatowej (np. organizacja rocznic narodowych) 5) pomocy społecznej itp.
| |
| − | | |
| − | ===Koła Ziemianek ===
| |
| − | | |
| − | Koła ziemianek czynnych (KGW), prawdopodobnie za sprawą braku zaangażowania ze strony ziemianek rzeczywistych, w dużej mierze zamarły. Jako jedno z nielicznych w Królestwie działało szreńskie koło prowadzone przez [[Maria Karczewska|Marię Karczewską]]. Nie jest chyba przypadkiem, że była to jedna z ziemianek opowiadających się politycznie za koncepcjami Piłsudskiego. Jednak większość środowiska (np. [[Maria Holder-Eggerowa]] założycielk, jak pisaliśmy, jednego z największych kół), wraz z Centralnym Towarzystwem Rolniczym, zaangażowała się w tworzenie systemu komitetów obywatelskich. Jednak przed końcem wojny wiejskie koła zaczęły się odtwarzać. W każdym razie tuż przed odzyskaniem niepodległości w poszczególnych guberniach była następująca liczba odradzających się kół: lubelska — 13, warszawska — 10, piotrkowska — 6, kaliska — 3, płocka — 3, kielecka — 3, łomżyńska — l.
| |
| − | | |
| − | Jednocześnie koła czynne pod przywództwem ziemianki [[Maria Karczewska|Marii Karczewskiej]] próbowały w latach 1917-1918 uzyskać większy wpływ Stowarzyszeniu Zjednoczonych Ziemianek i samodzielność. W efekcie w 1918 roku włączono do Zarządu Głównego SZZ przedstawicielki KGW, a wydział kół uzyskał zgodę na organizowanie odrębnych posiedzeń, poświęconych ustalaniu planów pracy w kołach gospodyń wiejskich. Aspiracje były jednak chyba większe.
| |
| − | | |
| − | =(c.d.n.)=
| |
| − | | |
| − | bardzo będę wdzięczni za korekty, uzupełnienia, glossy, dopiski... [https://www.facebook.com/Muzeum-Dzia%C5%82alno%C5%9Bci-Spo%C5%82ecznej-959634544242379 dyskusja toczy się na facebooku]
| |
| − | | |
| | =Szukamy historii lokalnych= | | =Szukamy historii lokalnych= |
| | | | |
To jest tekst tworzony w ramach kursu AU w celach samokształceniowych
Członkinie KGW z Liskowa w charakterystycznych strojach
Nieprosta historia Kół Gospodyń Wiejskich
Historia KGW nie jest tak prosta, jak się ją przedstawia. Więcej, daleka jest od jednoznaczności, a więc można ją interpretować na różne sposoby. Z pewnością prosta opowieść, jaką się opowiada przy wszelkich okazjach, jest nie tyle próbą uproszczenia, co zbanalizowania tych doświadczeń. To tak, jakby o kimś powiedzieć, że się urodził, dorastał i zmarł. Niby prawda, ale przecież nic nieznacząca prawda...
Początki
Jaskółki; Czas przejściowy; Gospodynie dworskie w Królestwie; Niemieckie gospodynie w Prusach;
Pełna treść rozdziału
Do I w.ś.
Wprowadzenie; Królestwo Polskie; Wielkopolska; Galicja;
Pełny tekst rozdziału
I wojna światowa
Wprowadzenie; Królestwo Polskie; Galicja i Śląsk Cieszyński; Zabór pruski.
Pełny tekst rozdziału
Szukamy historii lokalnych
Do 1914
| data powstania
|
miejscowość
|
prowincja
|
informacje dodatkowe
|
źródła
|
| KGW
|
| 1866
|
Piaseczno k/ Gniewa
|
Prusy
|
z inicjatywy Juliusza Kraziewicza jako Towarzystwo Gospodyń
|
=
|
| 1867
|
Bobolice ?
|
Prusy
|
za przykładem Piaseczna
|
=
|
| 1877
|
Janisławice pod Skierniewicami
|
Królestwo
|
założone przez Filipinę Płaskowicką
|
=
|
| 1880 ?
|
Gołąb nad Wisłą
|
Królestwo
|
założona przez podjęła Antoninę Šmiškową
|
=
|
| 1895
|
Kluczkowice
|
Królestwo
|
Koło Pracy Kobiet założone przez Marię Kleniewską
|
=
|
| 1898
|
Rastenburg (Kętrzyn)
|
Prusy Wschodnie
|
Landwirtschaftlichen Hausfrauenvereins
|
=
|
| =
|
=
|
=
|
=
|
=
|
| 1907
|
Żegocin
|
Wielkopolska
|
Teofilia Chłapowska
|
KGW - Żegocin
|
| =
|
=
|
=
|
=
|
=
|
| =
|
=
|
=
|
=
|
=
|
| =
|
=
|
=
|
=
|
=
|
Liga Kobiet Pogotowia Wojennego
Niepełny zestaw kół włościańskich Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego z 1917 roku za Sprawozdanie z działalności L.K.P.W. za czas od IV.1913-VI.1917 roku
(*) uzupełnienia za: Kamila Cybulska Kobiety w ruchu niepodległościowym na ziemi kieleckiej w latach 1914–1918 Studia Muzealno-Historyczne 7, 2015
| koło |
okręg |
data powstania |
ilość członkiń |
określenie
|
| Stanisławów |
warszawski |
II. 1916 |
11 |
wiejskie
|
| Markuszów |
lubelski |
IX. 1915 |
10 |
ludowe
|
| Potok Wielki |
lubelski |
IX 1915 |
26 |
ludowe
|
| Dzierżkowice |
lubelski |
X 1915 |
28 |
ludowe
|
| Paulinów |
lubelski |
X 1915 |
11 |
ludowe
|
| Wandalin |
lubelski |
VIII 1916 |
6 |
wiejskie
|
| Księżomierz |
lubelski |
VIII 1916 |
17 |
wiejskie
|
| Małochnia |
lubelski |
XII 1916 |
56 |
wiejskie
|
| Boby |
lubelski |
II 1917 |
8 |
wiejskie
|
| Tłuchów |
płocki |
I 1917 |
14 |
ludowe
|
| Brzeg |
kaliski |
XI 1916 |
7 |
wiejskie
|
| Retkinia |
łódzki |
I 1917 |
8 |
ludowe
|
| Skomlin |
częstochowski |
I 1917 |
13 |
ludowe
|
| Praszka |
częstochowski |
I 1917 |
40 |
ludowe
|
| Wola Rudnicka |
częstochowski |
II 1917 |
6 |
ludowe
|
| Trzebieszów |
łukowski |
V 1916 |
16 |
ludowe
|
| Stoczek |
łukowski |
V 1916 |
19 |
ludowe
|
| Ciężkie |
łukowski |
VIII 1916 |
24 |
ludowe
|
| Wesołówka |
łukowski |
III 1917 |
32 |
ludowe
|
| Ciężkowizna |
łukowski |
IV 1917 |
18 |
ludowe
|
| Serokomia |
łukowski |
V 1916 |
12 |
ludowe
|
| Nowa Wróblica |
łukowski |
IV 1917 |
24 |
ludowe
|
| Motycz |
? |
X 1915 |
6 |
ludowe
|
| Zakrzówek |
? |
V 1916 |
30 |
wiejskie
|
| Terespol (Bukowina) |
p. zwierzyniecki |
I 1916 |
15 |
ludowe
|
| Szczebrzeszyn |
p. zwierzyniecki |
XI 1916 |
20 |
ludowe
|
| Sobieszczany |
p. zwierzyniecki |
I 1917 |
12 |
ludowe
|
| Koniusze |
kielecki |
- |
20 |
wiejskie
|
| Topola |
kielecki |
- |
11 |
wiejskie
|
| Łyżkowice* |
kielecki |
- |
9 |
wiejskie
|
| Kazimierza Wielka* |
kielecki |
- |
25 |
wiejskie
|
| Sułowice* |
kielecki |
- |
9 |
wiejskie
|
| Sułoszowa |
olkuski |
VII 1915 |
18 |
włościańskie
|
| Sławków |
olkuski |
VI 1915 |
9 |
włościańskie
|
| Zagórowa |
olkuski |
VIII 1915 |
? |
włościańskie
|
| Gołoszyn |
olkuski |
X 1915 |
? |
włościańskie
|
| Biskupia Wola |
piotrkowski |
III 1917 |
7 |
ludowe
|
Bibliografia
Jan Bełcikowski (opr.) Warszawa kobieca Warszawa 1930
Ewelina Kostrzewska Kilka uwag na temat Szadkowskiego Koła Zjednoczonych Ziemianek na początku wieku XX w:Biuletyn Szadkowski 7, 2007
Ewelina Kostrzewska Aktywność organizacyjna ziemianek w Królestwie Polskim na poczatku XX wieku. Wybrane zagadnienia. w: Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.) Działaczki społeczne, feministki, obywatelki... Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich do 1918 roku (na tle porównawczym), Warszawa 2008.
Andrzej Przegaliński DZIAŁALNOŚĆ OŚWIATOWA MARII Z JAROCIŃSKICH KLENIEWSKIEJ Biblioteka Multimedialna Teatru NN
Maria Urbaniak KOŁA GOSPODYŃ WIEJSKICH STOWARZYSZENIA ZJEDNOCZONYCH ZIEMIANEK W LATACH 1905—1918 ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS, FOLIA HISTORICA 3, 1981
Poszukiwane
150-lecie Kół Włościanek 1864-2014. Wanda Niegolewska. Patronka Wielkopolskich Kół Włościanek 1918-1938 Buk 2014
Jarosław Poszepczyński, Historia Kółek Rolniczych, Kół Gospodyń Wiejskich na ziemiach polskich 1862–2012, Warszawa 2012,
Dionizja Wawrzykowska-Wierciochowa Z dziejów kobiety wiejskiej Szkice historyczne 1861-1945
