Rady w powstaniu Wielkopolskim 1918 roku
Powstanie wielkopolskie udało się w dużej mierze dzięki rewolucyjnemu systemowi rad. Centralny Komitet Obywatelski (nazwa nieprzypadkowo odwoływała się do doświadczeń 1914 roku) zostaje przemianowany na fali rewolucyjnej na Naczelną Radę Ludową. W Wielkopolsce buduje się oddolnych ruch, który najczęściej daleki jest od ducha rewolucyjnego, ale w praktyce polega na powstawaniu rad przyjmujących najróżniejsze nazwy. „Mianowicie obok rad o nazwie «robotniczo-żołnierskie», występujących najliczniej, istniały w Wielkopolsce rady mianujące się «żołniersko-ludowymi”, «żołniersko-obywatelskimi», «wojskowo-robotniczymi» czy tylko «żołnierskimi» albo też tylko «robotniczymi», a nawet – jak to miało miejsce w Innowrocławiu – radą «robotniczo-obywatelsko-żołnierską»”. Aby było jasne, rady te były – z polskiej strony – formą emancypacji niepodległościowej. Wśród założycieli, którzy potem stali na czele rad robotniczych, spotykamy hrabiego, barona, proboszcza, lekarza, właściciela fabryki. Tak oto ludność polska Wielkopolski przed wybuchem powstania miała w ramach obcego państwa (choć oczywiście ogarniętego rewolucją) zalążki własnej administracji lokalnej, centralnej, własny sejmik i własne siły porządkowe. Taki był rzeczywisty koniec „najdłuższej wojny nowoczesnej europy”. Choć oglądając ostatni odcinek serialu pod tym tytułem (film obowiązkowy do obejrzenia dla działaczy społecznych) zatytułowany znamiennie „Zwycięstwo bez wodzów”, miałem poczucie, że wbrew idei całej serii w podsumowaniu znów kwestie walki zbrojnej przesłoniły ogromny, wart upamiętnienia wysiłek organizacyjny, historię rad, dzięki którym Polacy kontrolowali wiele miast i miasteczek jeszcze przed wybuchem powstania. [Fragment Piotr Frączak "W poszukiwaniu tradycji. Dwa dwudziestolecia pozarządowy inspiracji" ]
Spis treści
Rady w Wielkopolsce
Centralne
Centralny Komitet Obywatelski
niemiecka Rada Żołnierska
11 listopada Rada Robotnicza przejąć przez Polaków kontrolę nad cywilną władzą rewolucyjną w mieście - Radą Robotniczą Naczelna Rada Ludowa
13 listopada tzw. "zamach na ratusz" i uzyskanie przez Polaków wpływu na Radę Żołnierską (do rady dołączają Henryk Śniegocki, Mieczysław Paluch, Zygmunt Wiza)
Regionalne (powiatowe)
Odolanów tablica na kamienicy przy ulicy Kaliskiej."W tym domu w listopadzie 1918 r. zebrała się Powiatowa Rada Ludowa. Organizując powstanie Wlkp., tu stąd wyszło hasło wypędzić gnębiciela i wroga polskości z Odolanowa i stąd wyszły pierwsze kadry bojowe"
15 listopada 1918 roku powstała w Śmiglu
Lokalne
8/9 listopada Jarocin Rada Żołnierska,11 listopada Rada Robotniczo-Żołnierska
10 listopada Poznań Rada Żołnierska
11 listopada Republika Ostrowska
12 listopada Witkowo Rada Robotniczo-Żołnierska,
12 Rada Robotniczo- Żołnierska Grodzisk a z jej inicjatywy w Opalenica
Kórnik i Bnin Republika Kórnicka ? {1 s. 123}
Rada Robotniczo- Żołnierska Gostyń przyłączyły się Pisaki, Krobia Poniec - Republika gostyńska ? {1 s. 123}
13 listopada Osieczna Rada Żołnierska (filia), 13 listopada Rada Ludowa, 14 listopada Rada Robotnicza,
13 listopada (?) Miejska Górka Rada Żołnierska (m.in. Sylwester Rękosiewicz), 14 listopada (?) Rada Robotnicza i Żołnierska ks. Roman Dadaczyński,
?? listopada Mrocza Pawlicki Franciszek (1865-?), W latach 1910-1919 aktywny członek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, którego prezesem był Tadeusz Gacka. Od 1905 r., czyli od chwili założenia, członek Katolickiego Towarzystwa Robotników w Mroczy. W latach 1893-1915 członek Towarzystwa Przemysłowego w Mroczy. Nie brał udziału w I wojnie światowej. Od listopada 1918 r., gdy zawiązała się w Mroczy Rada Ludowa, uczestniczył w jej pracach.
Pomorze
Rada Ludowa w Gniewie Krzysztof Korda Republika Gniewska 1919-1920 Teki Kociewskie zeszyt 6
Źródła
{1 }Rady robotniczo-żołnierskie w Wielkopolsce 1918-1919 / Stanisław Kubiak, Franciszek Łozowski. – Poznań : Wydawnictwo Poznańskie, 1959
{2} https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/15371/1/002%20STANIS%C5%81AW%20KUBIAK.pdf
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/1414/edition/2264/content
