Krakowskie Przedmieście od strony Wisły

Spacer przygotowany w oparciu o dane z wikipedii uzupełnione o dane dotyczące organizacji z naszego muzeum 

Zakony (poprzednicy dzisiejszych organizacji pozarządowych), a później różnego rodzaju organizacje społeczne wpisane były w życie codzienne Rzeczypospolitej i poszczególnych miast. Pełniły, na przestrzeni wieków, różne funkcje społeczne i różnie były oceniane. Podczas niedzielnych spacerów często nieświadomie "ocieramy się" o pamiątki tamtej historii. Tym razem przypomnimy o czym warto pamiętać przechadzając się wschodnią (parzystą) stroną Krakowskiego Przedmieścia w Warszawie.

Kompleks pobernardyński

W 1454 sprowadzono do Warszawy bernardynów, którzy postawili tu kościół i klasztor (drugi, po krakowskim, klasztor bernardynów w Polsce). W 1586 wprowadzono do kościoła arcybractwo św. Anny. Działało tu Studium generale varsaviense, seminarium bernardyńskie, w 1676 podniesiono do rangi studium primae classis, najwyższej w kraju. Po 1864, w ramach represji popowstaniowych, zaprzestano przyjmować do nowicjatu nowych braci. Po kasacie zakonu bernardynów i przebudowie w latach 1870-1884 klasztor mieścił wystawy i magazyny Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych aż do chwili przenosin do pawilonu Ungra na dziedzińcu pałacu Potockich.

Kościół św. Anny

Kościół św. Anny

Ze względu na swoje położenie w bliskim sąsiedztwie czterech spośród głównych uczelni Warszawy świątynia od 1928 pełni funkcję kościoła akademickiego. (nr. 68)

Muzeum Przemysłu i Rolnictwa

Muzeum Przemysłu i Rolnictwa

W 1884–1888 nastąpiła przebudowa wnętrz na pomieszczenia Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. W czasie wojny w 1914 muzeum przekształcono w Wyższą Szkołę Rolniczą i Wyższą szkołę Ogrodniczą, a w 1919 w Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego. Również Muzeum Techniki swoje początki wywodził z gmachu przy kościele św. Anny, gdzie do dziś ma siedzibę Centralna Biblioteka Rolnicza.

Resursa Obywatelska

Resursa Obywatelska

W latach 1860-1861 wybudowano na miejscu rozebranego pałacu na potrzeby Resursy Obywatelskiej, jednego z warszawskich klubów towarzyskich (zob. Resursy). Obecnie mieści się tu m.in. siedziba Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” (nr 64).

Kompleks po karmelitankach bosych

Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności

Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

Pierwotnie była to kaplica klasztoru karmelitanek bosych, a następnie kaplica domu Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, którą opiekowały się szarytki. Konwent lwowskich karmelitanek bosych, które uciekały przed Chmielnickim, przybyły do Warszawy Wisłą z Krakowa w 1649 r. Pierwszą przeoryszą była Matka Teresa od Jezusa Marchocka mistyczka i autorka pierwszej duchowej autobiografii napisanej w języku polskim. Na Krakowskim Przedmieściu siedzibą ich był założony w 1663 (w miejscu zniszczonego podczas potopu szwedzkiego pałacu Kazanowskich) klasztor, który musiały opuścić (w wyniku decyzji administracyjnej?) w 1818 roku. Budynki przejęło Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, a o ich przeznaczeniu świadczy napis Res Sacra Miser (łac. ubogi jest świętością). Obecnie mieści się tu Caritas Archidiecezji Warszawskiej.

Zajazd Dziekanka 1898

Zajazd Dziekanka

Dziekanka była pierwszą jurydyką] warszawską, czyli terenem wraz z mieszkańcami, która powstała poczatkowo obok miasta, a z czasem stała się enklawa na gruntach miejskich niepodlegająca władzom miejskim i posiadającą własne władze i sądownictwo. Trudno więc uznać ją za poprzedniczkę organizacji społecznej, ale też była formą samorządności "organizacji prywatnej" na gruntach kościelnych. Sam zajazd wybudowano dopiero przed 1784 r. Dziekanka połączona jest z budynkiem klasztornym Karmelitów charakterystyczną bramą.

Kościół pokarmelicki

Kompleks zabudowań poklasztornych z XVII i XVIII w.

Karmelici bosi przybyli do Warszawie w 1639. Był to odłam karmelitów, zakonu kontemplacyjnego, o zaostrzonej regule karmelitKlasztor ostał skasowany przez władze rosyjskie po stłumieniu powstania styczniowego w 1864.

Benignus Wanat OCD, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605-1975, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1979, s. 403-457.

Kościół pokarmelicki

Kościół Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca nr 52/54) karmelici

Pałac Prezydencki

(nr 46/48)

Hotel Bristol

(nr 42/44)

Kościół wizytek

Kościół Wizytek

Kościół Wizytek (nr 34)

od 1815 do 1928 pełni funkcję kościoła akademickiego

Uniwersytet

Uniwersytet Pałac Kazimierzowski, wzniesiony w XVII w. jako letnia rezydencja króla Władysława IV; dawna „Szkoła Główna; Gmach pomuzealny; Gmach Audytoryjny; Pałac Uruskich-Czetwertyńskich (nr 30); Pałac Tyszkiewiczów-Potockich z końca XVIII w. (nr 32)

Kamienice

Kamienica Oranowskiego (nr 6)

Kamienica pod Messalką (nr 16/18)

Towarzystwo Przyjaciół Nauk

Gmach Towarzystwo Przyjaciół Nauk wybudowany w latach 20-tych XIX w. na miejscu rozebranego w 1818 kościoła Matki Boskiej Zwycięskiej o.o. Dominikanów Obserwantów. Inicjatorem i jednym z głównych fundatorów siedziby towarzystwa, a także stojącego przed nim pomnika Mikołaja Kopernika był Stanisław Staszic. TPN zostało rozwiązane w wyniku represji popowstaniowych w 1832. Swoją funkcję (siedziba Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i m.in. Kasy Mianowskiego) odzyskał po 1918. Po II wojnie i likwidacji Towarzystwa Naukowego Warszawskiego stał się siedzibą Polskiej Akademii Nauk.

Plan z 1779