Przodownice warszawskie 1914-1915
Spis treści
O projekcie
Dlaczego przodownice?
Przodownik/Przodownica to przedwojenne określenie lidera/liderki w działalności społecznej. Same kobiety wydawały czasopisma pod tym tytułem - w latach 1899–1912 ukazywało się takowe w Galicji jako pismo dla kobiet, a w II RP jako organ Wydziału Kół Gospodyń. Jeśli nowego znaczenia nabierają pojęcia "radownice" czy "bojownice" może warto odzyskać i to pojęcie.
Projekt "Przodownice warszawskie 1914-1915" ma - choć w niewielkiej części - przywrócić pamięć o działaczkach społecznych tamtych czasów. Celem naszym jest zebranie - w miarę możliwości - listy nazwisk ówczesnych przodowniczek z ich organizacyjnymi afiliacjami, oraz - choć w jakiejś części - odtworzyć tamte wydarzenia. Punktem wyjścia jest Lista współpracowników KO w 1914, gdzie próbowano wymienić wszystkich, którzy swoja pracą (zaznaczyć należy, że w sprawozdaniu osobno wymieniono tych, którzy wykazali się ofiarnością w pieniądzach, w lokalach i w naturze) przyczynili się do wielkiego dzieła. Na pierwszy rzut oka widać jak dużo na tej liście nazwisk kobiet, pan i panien. W ramach projektu spróbujemy przypomnieć rolę choć kilku z nich. Nasza wiki jest, w przeciwieństwem do Wikipedii, miejscem gdzie nie tyle przechowuje się wiedzę, ale się ją tworzy. Stąd można tu znaleźć poza faktami, również hipotezy wymagające weryfikacji, tropy, które w przyszłości mogą pomóc odnaleźć zapomniane fakty.
Zapraszamy do współpracy.
Dlaczego z tamtych czasów?
Biała plama na kartach historii
Czytając historię organizacji takich jak np. Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności czy Związku Równouprawnienia Kobiet Polskich trafiamy na cezurę roku 1914. Czas wojny wymusił nowe typy aktywności, pozwolił na zaangażowanie społeczeństwa, które było nie tylko formą samopomocy, ale i sposobem na budowanie samorządności od dołu do góry. Ten heroiczny czas, który mógłby być zasłużonym powodem do dumy, "przykryły" wydarzenia wojenne i wielka polityka czasu odzyskiwania niepodległości. W zapomnienie poszły dokonania całego społeczeństwa, zaś praca społeczna kobiet została jakby podwójnie zapomniana. Teodora Męczkowska, jedna z “bojownic” równouprawnienia kobiet, pisała o pracy w organizacjach Komitetu Obywatelskiego tak: “Sprawiedliwość nakazuje przyznać, że obok wytrwałych pracowników na wszystkich polach działalności kobiety ujawniły niespożytą energię i wyjątkową ofiarność. I chociaż nazwiska ich nie przejdą do historji, choć nie zajmowały stanowisk kierowniczych, jednakże prace przez nie zainicjowane lub wykonywane będą najlepszym świadectwem ich dojrzałości obywatelskiej” [Męczkowska]. Pytanie czy rzeczywiście pamiętamy choćby o tych pracach przez nie zainicjowanych lub wykonanych?
Jak się można włączyć?
1. Wybierz, którąś z "przodownic". W ramach miniprojektu tworzymy - zbierane z różnych źródeł - listy działaczek (patrz niżej). Możesz więc wybrać po prostu z listy. Jednak może masz jakąś osobę, która mogła być wtedy (między sierpniem 1914 i sierpniem 1915) w Warszawie. Może ktoś z rodziny, może osoba, której historią się interesowałaś/interesowałeś? A może zainteresowany/zainteresowana jesteś jakąś organizacją i chciał(a)byś dowiedzieć co robiły tam "nasze" "przodowniczki". Wszystkie preteksty by zając się którąś z herstorii są równie dobre)
2. Spróbuj zebrać o niej jakieś dane, ogólnie o jej historii, ze szczególnym uwzględnieniem tego szczególnego czasu. To co ważne to
- czy i w jakiej organizacji społecznej działała,
- czy pełniła jakąś społeczną służbę (w którejś z sekcji lub komisji komitetu obywatelskiego, w którymś ze szpitali, ochronek itp.)
- czy znane są jej dane biograficzne (daty urodzenia i śmierci), informacje o rodzinie (mąż, dzieci) itp.
Gdzie szukać informacji? To najtrudniejsze. Co więcej może się okazać, że o którejś z osób nie uda się nic znaleźć. Wtedy można po prostu zająć się inną osobą. Jednak z osób, które znajdują się na zebranych listach znajdziecie, choćby ułamek śladu - np. że pracowała w Komisji Zatrudnienia Kobiet, lub w sekcji ofiar. Można więc opowiedzieć jej historię przez historię tejże instytucji. W ten sposób być może znajdziecie dodatkowe informacje. UWAGA! Warto zacząć od przejrzenia źródła, na podstawie którego utworzona była lista. Tam mogą się kryć dodatkowe informacje.
3. Jeśli zebrane w ten sposób informacje zaciekawią Cię wystarczająco to podziel się z nami swoimi odkryciami. Umieścimy je w naszej wiki dokładając małą cegiełkę do naszej budowli. Może się okaże, że część historii się zazębia, że informacja dotycząca jednej z osób pomoże odtworzyć historię innej. Może się uda nam samym siebie zaskoczyć?
problemy z pisownią
Poszukując informacji o kobietach z tamtych lat spotkamy się z wieloma problemami utrudniającymi identyfikację. Jeśli chodzi o imiona to po pierwsze mamy np. różną pisownie imion (np. Marya i Maria), po drugie czasem imię kobiece jest zastępowane lub uzupełniane mężowskim (np. Zdzisławowa Lubomirska, a nie Maria Lubomirska). Jeśli chodzi o nazwiska to oczywiście mamy nazwisko panieńskie i nazwisko po mężu lub mężach. Często w owych czasach końcówki pozwalały zorientować się o statusie cywilnym (Helena Weychertówna, Teresa Ciszkiewiczowa), ale też wprowadzają w błąd gdy czasem pojawia się nazwisko bez koncówki (np. Helena Weychert, Teresa Ciszkiewicz). Jest też oczywiscie problem z nazwiskami dwuczłonowymi, gdzie jedna osoba może funkcjonować jako Paulina Kuczalska-Reinschmit, Paulina Reinschmit-Kuczalska, Paulina Kuczalska i Paulina Reinschmit (nie licząc literówek w nazwisku). Oznacza to, że jedną i tą samą osobę możemy znaleźć pod różnymi nazwiskami.
Teksty wprowadzające:
Przed 1914
Teodora Męczkowska Organizacje kobiece przed 1914
Cecylia Walewska Ruch kobiecy w Polsce,cz.2
Lista organizacji przed 1914 Warszawa
Lista organizacji 1914 Warszawa
Lata 1914-1915
Kobiety w Komitecie Obywatelskim Warszawy
Lista przodownic 1914-1915
Lista współpracowników KO w 1914
Lista działaczek Komitetu Obywatelskiego 1914-15
